Dzieje Sochaczewa (1202-1476)

Opublikowano: poniedziałek, 06, czerwiec 2011 12:02

Ludność

Zaludnienie miasta było i ciągle jest wyznacznikiem jego pozycji wśród osad regionu oraz czynnikiem charakteryzującym prężność ekonomiczną. Dlatego też ustalenie liczby mieszkańców oraz określenie zmian, jakim ona podlegała, jest istotne dla dziejów każdej osady miejskiej. Nowo powstałe miasto zaczęło przyciągać rzemieślników, kupców i grupy ludności wiejskiej szukające lepszych warunków życia. Z omawianego okresu nie zachowały się jednak żadne dane o liczbie ludności czy choćby liczbie domów w Sochaczewie. Andrzej Święcicki, szlachcic mazowiecki, przejeżdżając przez Sochaczew w końcu XVI wieku, zanotował jedynie, że za rządów książąt mazowieckich gród ów był bardzo ludny. W średniowieczu liczba ludności Sochaczewa podlegała znacznym wahaniom. Do jej spadku w mieście niemało przyczyniały się liczne klęski żywiołowe, jak pożary, susze i powodzie. Brakuje wprawdzie dokładnych danych o ich przebiegu w Sochaczewie, ale ich zasięg i natężenie pozwalają przypuszczać, że miały one negatywny wpływ na tutejszą populację ludności.

Średniowieczna ludność Sochaczewa była nękana różnymi chorobami, których szerzeniu się sprzyjały trudne warunki życia, niski poziom higieny, nieracjonalne odżywianie i niedostateczny stopień świadomości zdrowotnej. Szlaki handlowe, a tym samym ożywiony ruch ludności, a także rozwój miasta i znaczne zagęszczenie ludności także przyczyniały się do rozwoju oraz rozprzestrzeniania się chorób, zwłaszcza zakaźnych. Zagrożenie epidemiologiczne stanowiły choroby takie, jak: tyfus, dżuma (czarna śmierć), cholera, ospa, trąd, szkorbut, a nawet grypa. Poza tym liczne wojny powodowały głód, nędzę i zniszczenia powodujące pogarszanie się stanu zdrowia ludności. Wszystko to miało wpływ na liczbę ludności zamieszkującej Sochaczew w omawianym tu okresie.

Dane o pochodzeniu ludności można uzyskać z analizy imion mieszczan występujących w wystawianych w tym okresie dokumentach. Mieszczan sochaczewskich zasilała głównie okoliczna ludność autochtoniczna. Ciągnęła ona ku miastu z pobliskich wiosek, szukając lepszego losu. Ludność Sochaczewa była zatem pochodzenia miejscowego – mazowieckiego, do wyjątków należeli przybysze spoza Mazowsza. Właściwie nie ma źródeł pisanych do dziejów miejscowego mieszczaństwa, gdyż sochaczewskie księgi grodzkie i ziemskie uległy zniszczeniu w czasie II wojny światowej. Dane o mieszczanach sochaczewskich z tego okresu są sporadyczne. Poza proboszczami, starostami, kasztelanami i innymi urzędnikami znane są z tego okresu jedynie imiona kilkunastu osób studiujących na Akademii Krakowskiej. Źródła akademickie wymieniają jeszcze imiona ich ojców. Są to zatem dane przypadkowe i ułamkowe. Na ich podstawie niemożliwe jest ustalenie liczby ludności ani dynamiki jej rozwoju.

Później oprócz ludności chrześcijańskiej Sochaczew zamieszkiwali Żydzi. Data ich przybycia do miasta nie jest znana. Podobnie nie wiadomo, skąd przybyli. Z czasem ludność żydowska w Sochaczewie rozrastała się. Nie wiadomo jednak, ilu Żydów mogło tu wówczas mieszkać. Można jedynie przypuszczać, że sporo, skoro książę Władysław I w czasie swych rządów wydał statut dla ziemi sochaczewskiej, który regulował zasady postępowania prawnego z chrześcijańskimi właścicielami ziemskimi zadłużonymi u Żydów. Statut ów jest najstarszym świadectwem ich istnienia na ziemi sochaczewskiej. Świadczy on o dobrze już wtedy rozwiniętym życiu społeczności żydowskiej zajmującej się przede wszystkim handlem i lichwą. Żydzi przejawiali jednak tendencję do izolowania się. Ich silne przywiązanie do języka, wiary i obyczajów przodków było przeszkodą w łączeniu się z pozostałą ludnością Sochaczewa. Wzrost liczby żydowskich mieszkańców Sochaczewa mógł być w pewnym, choć zapewne niewielkim stopniu efektem przyrostu naturalnego. Mógł być także wynikiem wewnętrznych migracji Żydów w obrębie Królestwa Polskiego, jak i napływu tej ludności z zachodniej Europy, głównie z głębi Niemiec, a także ze Śląska, gdzie w XV wieku doszło do licznych pogromów i wygnania Żydów z wielu miast.