Wybór źródeł do dziejów Sochaczewa

Opublikowano: sobota, 04, czerwiec 2011 18:00

Niniejszy wybór zawiera ułożone w porządku chronologicznym teksty (m.in. dokumentów książęcych, królewskich, biskupich, arcybiskupich, papieskich oraz innych osób świeckich i duchownych działających w charakterze publicznym) zachowane w oryginałach, kopiach, regestach, drukowane w kodeksach dyplomatycznych lub innych wydawnictwach źródłowych. Wybór zawiera jeden tekst dotąd nie publikowany. Jest nim przywilej dla miasta Sochaczewa potwierdzający prawo chełmińskie wydany w Wiskitkach 15 grudnia 1434 roku przez księcia mazowieckiego Siemowita V. Wybrane dokumenty zawierają informacje dotyczące bezpośrednio lub pośrednio Sochaczewa lub też zostały wydane w tym mieście, mimo że dotyczą innych miejscowości. Wybór zawiera również dokumenty uważane obecnie za falsyfikaty i dokumenty podejrzane, jeśli chodzi o datę podaną przez źródło. Zbiór poniższych tekstów źródłowych – znajdujących się w wielu archiwach i bibliotekach w Polsce oraz poza jej granicami – ma za zadanie pomóc w dalszym szczegółowym badaniu różnorakich aspektów historii miasta, także zachęcić do dokonania przetłumaczenia choćby niektórych dokumentów. Wynika stąd postulat jak najszerszego udostępnienia tak dotkliwie uszczuplonych źródeł archiwalnych dotyczących Sochaczewa szerszemu gronu czytelników. Autor zrezygnował ze specjalistycznego aparatu naukowego. Podał za to najważniejsze miejsca występowania tekstu. Wiele z tych tekstów zawiera liczne nieścisłości czy błędy gramatyczne. Spowodowane to było prawdopodobnie często znacznym uszkodzeniem oryginału, co się przyczyniało do błędnego odczytania tekstu przez wydawcę. Część dokumentów zachowało się we fragmentach mocno zniekształconych wskutek wielokrotnego kopiowania. Zmiany zachodziły w układzie tekstu, w postaci graficznej zgodnie z ewolucją pisma, jak również ortografii właściwej odpowiednim czasom. W późniejszych kopiach odnaleźć można przypadkowe omyłki, mimowolne opuszczenia, mylne odczytania, przeoczenia dopisków marginesowych i poprawek autora. Ogólnie, przypadki te wynikają z niedokładności, niekiedy niedbalstwa lub braku umiejętnego sposobu przepisywania. Poważniejsze są skutki świadomego przekształcania tekstu na podstawie różnych odpisów. Przed każdym tekstem zostało umieszczone najczęściej jednozdaniowe streszczenie. Polskie streszczenia przed łacińskimi tekstami regestów nie są zatem ich dosłownym tłumaczeniem. Rozwinięcia skrótów w książce Bogusława Kwiatkowskiego, Dzieje Sochaczewa, t. 2: W okresie przynależności do Księstwa Mazowieckiego 1202–1476, Sochaczew 2007. Autor tego skromnego zbioru pragnie podziękować dr Janowi Józefeckiemu za pomoc przy opracowaniu dokumentu z 1434 roku, jak również za przetłumaczenie niektórych tekstów mgr Jolancie Pietraszun i ks. dr Sławomirowi Wasilewskiemu.

Średniowiecze

1

28 października 1138 r. Książę Bolesław III Krzywousty umiera w Sochaczewie [Jedyna znana wzmianka w źródłach pisanych o śmierci Bolesława Krzywoustego w Sochaczewie].

Druk: MPH, t. III, s. 68–69; tłumaczenie tekstu na język polski w: B. Kwiatkowski, Dzieje Sochaczewa, t. 2: W okresie przynależności do Księstwa Mazowieckiego 1202–1476, Sochaczew 2007, s. 41.

1138, anno etatis quinquagesimo sexto, in cenobio sancti Benedicti fratrum, sancte Trite Trinitati fundato in Sochaczow, sumpto antidoto anime Domino feliciter obdormivit Sicque B[oleslaus] Criwousty decessit.

2

Thossoc (?), 1221 r. Książę mazowiecki Konrad I nadaje wieś Obiecanowo klasztorowi w Czerwińsku [Pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych o kasztelanie sochaczewskim].

Or.: nie znany; druk: KDP, t. I, nr XIII, s. 24–25; CDCM, t. I, nr 210, s. 207.  

Quicquid agit presencia Temporalis, nisi scriptj, Sigili testimonij mvnimine roboretur, non tenet, non recipit, non approbat posteritas antiquata. Robur etenim inconwlse firmitatis ex supradictis liquido constat emanare. Notum sit ergo vniuersis, tam presentibus quam futuris, quod Obeczan Comes cum consilio domini ducis Conradi Mazowie et Baronum eius, quorum nomina subsequntur, villam suam nomine Glynky post obitum suum Ecclesie beate Marie de Czyrwyensko cum omnibus eidem ville appendentibus plenarie condonauit. Ne ergo huic presenti actioni, multorum nobilium tractare presencia, a posteris futura antiquitas ignorancia vel animo malignandi in aliquo occasionis scrupulo valeat derogare, eandem accionem scripture memoria cum Sigilli mei impressione, ego Conradus dux Mazowie volui perhennari. Huic dacioni interfuerunt: Swanthoslaus Pincerna ducis C.[onradi], Sasinus Castellanus de Wisna, Sbylvd venator ejusdem ducis, Wintego Subagazo, Abraham subpincerna, Boguslaus Subdapifer, Godefridus filius Gestoldi, Thomas filius Petri, Wlosth filius Simonis, Wenceslaus Capellanus filius Swathoslai, Falanta Castellanus de Sochaczew, et alij quamplures, quos omnes enarrare longum esset. Actum autem est hoc in Thossoc, anno gracie MCCXXI.

3

Trojanów, 1222 r. Książę mazowiecki Konrad I potwierdza immunitet sądowy wsi   Łomna nadany opactwu czerwińskiemu przez książąt Bolesława III Krzywoustego i  Kazimierza II Sprawiedliwego [Pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych o Trojanowie, obecnej dzielnicy Sochaczewa, oraz pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych o wizycie  biskupa poznańskiego w Trojanowie].

Or.: Bibl. Czart. w Kr., zb. dok. perg., nr 1203; druk: KDP, t. I, nr XV, s. 26–27; CDCM, t. I, nr 211, s. 208–209; tłumaczenie tekstu na język polski w: B. Kwiatkowski, Dzieje Sochaczewa, t. 2: W okresie przynależności do Księstwa Mazowieckiego 1202–1476, Sochaczew 2007, s. 47.

Ego C[onradus] dei gracia dux mazouie et Quiauie, omnibus, ad quos presens pagina peruenerit, salutem in auctore salutis. Notum sit presentibus et sciant futuri, quod ego dux C[onradus] confirmo, quod auus meus B[oleslaus] et Kasimarus pater meus contulerunt ecclesie beate Marie ciruenensis, scilicet quod homines eius ascripticij, ubicunque constituti, non debeant ab aliquo iudicarj, nisi ab abbate loci dicti qui si iusticiam non fecerit, tunc possunt a me, uel a palatino iudicari; tamen illud excipio, quod cuasa. L. marcarum ad me deferatur. Confirmo eciam, quod homines in lomna qualescunque constituti, non debent astare castro, nec ab aliquo iudicari, nisi ab abbate supradicto uel ab eius iudice, et quod ibidem sancta Maria habet ab antiquo iudicium ferri et aque, pariter et duellum. Confero itaque sancte marie talem libertatem, quod homines eius in Prohouo constituti, non debent alicuj obedire in iudicio, nisi abbati ciruenensj, et quod sint ita per omnia liberi, sicut fuerant tempore Sironis et Oltonis excepta causa de sere fractura, de qua ego solus debeo iudicare. Acta sunt ista in Troyanouo, cum fundaretur ibi ecclesia. Huius rei testes sunt Paulus, episcopus poznanie, Adlardus prepositus, Wencezlaus subcancellarius, Gunterus canonicus de Plosch, Gizmarus de Gambin, capellanus, Domannic subtesaurarius, Thomas subiudex, Widgo subagaso, Crezlaus filius Sandonis, Nicholaus filius As[t]oldi. Hec sunt acta Anno MCCXXII abin carnacione domini, sub abbate Wencezlauo.

4

Trojanów, 1222 r. Książę mazowiecki Konrad I potwierdza immunitet sądowy we wsi Łomna nadany opactwu czerwińskiemu przez książąt Bolesława III Krzywoustego i Kazimierza II Sprawiedliwego, rozszerzając go na inną klasztorną wieś Brochów [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o Trojanowie, obecnej dzielnicy Sochaczewa, oraz kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o wizycie biskupa poznańskiego w Trojanowie].

Or.: AGAD, zb. dok. perg., nr. 6425; druk: KDP, t. I, nr XVI, s. 27–28; CDCM, t. I, nr 212, s. 210–212; tłumaczenie tekstu na język polski w: B. Kwiatkowski, Dzieje Sochaczewa, t. 2: W okresie przynależności do Księstwa Mazowieckiego 1202–1476, Sochaczew 2007, s. 46.

In nomine domini amen. Cum sacre sit consuetudinis gesta mortalium, maxime pio dicata conditori [?], ad temerarie irritacionis enervacionem scriptis perhennare, presentibus igitur pateat et futuris, quod nos C[onradus] dei gracia Dux Mazovie et Cujavie, innovantes confirmamus perpetuam libertatem Cirvenensi ecclesie ob eterne felicitatis adeptionem, collatam per Serenissimos Principes, nostrum videlicet avum B[oleslaum] et patrem Kasimirum, ita, quod in Lomna omnes ascripti castro non astent, nec ab aliquo judicentur, nisi a suo Abbate vel ab ejus judice: quorum avi et attavi propter posteritatis memoriam, ne temporum prolixitate libertatis sibi assumat [sic!] presumptionem, huic scripto nominatim sunt inserti: Radosta cum filiis Selistryo, Milosca et Smatco; Gruvina cum filiis; Uston cum filiis, Puten, Presus, Mileg, Policart; Suchova cum filiis; Karsna cum filiis; Bogusa cum filiis; Bandk cum filio Nedano; Ben cum filio Goliano et filiis ejus: Dvoris, Jak et Andrea; Crisan cum filiis; Radowg cum fratribus: Ciber, Cirma et filiis eorum; Bojan cum filio Nenomislo. Post multum vero temporis, prefatus Mi­losca, volens deliberari, procidit ad pedes quarti Ducis Bolezlavi, quem Wido Abbas Cirvenensis, cum fratribus sui conventus, Faleta et Beneda, convictum, in eodem loco reposuit. Abbate vero defuncto, idem Mi­losca profugus latuit in Secluk sub Duce Kasimiro, quem iterum Fulcoldus Abbas, comvincens coram eodem Duce, eidem loco reddidit, liberi quoque cis commanentes, eadem fruentur libertate, ibidem examen ferri et aque et duellum, antiquitus collatum, suscipientes. Conferimus etiam eandem libertatem hominibus qualibuscunque in Brochov constitutis, quam habuerunt tempore Sironis et Oltonis, filii ejus, et ne alicuius obediant iudicio, quam sui Abbatis, excepta causa L marcarum, nostro jure [juri?] spectante. Actum in Trojanov in fundacione ecclesie, anno domini millesimo [M]CC°XX°II°. Cujus rei testes sunt hij: Paulus Episcopus Poznaniensis, Gunterus Decanus Plocensis, Adlardus Prepositus, Wencezlaus Subcancellarius, Gismarus Capellanus de Kambin, Gotpoldus Capellanus curie, Cresslavus filius Sandonis, Matheus filius Ratibor, Nicholaus filius Borim, Nicholaus filius Astoldi, et alii plures, quos scribere fastidivit.

5

[Bez miejsca wydania] 1231 r. Książę mazowiecki Konrad I uwalnia wsie biskupstwa  poznańskiego Sochaczew i Czersk od opłat oraz powinności książęcych [Pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych określająca Sochaczew jako wieś].

Or.: nie znany; kop.: nie znana; druk: CDMP, t. I, nr CXXXII, s. 118–119; KDW, t. I, nr CXXXII, s. 118–119; CDCM, t. I, nr 303, s. 349.

In nomine Christi amen. Conradus Dei gratia dux Mazovie, Paulo Poznaniensi episcopo et successoribus eius, cononice substituendis, in perpetuum. Quoniam, ut ait apostolus: Qui se dicit in Christo manere, debet, sicut ipse ambulavit, et ipse ambulare: ipsius debemus imitari vestigia iuxta modum nostre possibilitatis. Ad memoriam igitur revocantes opus ipsius gratuite pietatis, quo nos a servitute dyaboli redimere est dignatus, villas Poznaniensis ecclesie per Sochacew et Cirsk et per Scrinno constitutas, libertati condonamus, homines earum ab exactionibus, solutionibus et serviciis, ad nos pertinentibus, absolventes. Acta sunt hec, presentibus et consentientibus filiis nostris: duce Boleslao et duce Kazimiro, sub testimonio Wladislai ducis Polonie, Michaelis episcopi Cuyavie, Boguse palatini Mazovie, Gregorii subcancellarii, Domavncii et Lassote et aliorum quam plurimorum, anno dominice Incarnationis M. ducentesimo tricesimo primo.

6

[Bez miejsca wydania, między 1238 a 1247 r.] Książę mazowiecki Konrad I nadaje mieszkańcom wsi kościelnych położonych na obszarze swego władztwa immunitet sądowy [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o Trojanowie, obecnej dzielnicy Sochaczewa].

Or.: nie znany; kop.: nie znana; druk: CDCM, t. I, nr 381, s. 439–440.

In nomine Domini. Amen. Nos Conradus Dei gracia dux Lancicie m remissionem peccatorum nostrorum villis pertinentibus ecclesie episcopatus Mazoviensis, que iacent in dominio nostro, scilicet ex hac parte Wisle, tam episcopi quam abbatum seu canonicorum vel aliarum ecclesiasticarum personarum, hanc conferimus libertatem, videlicet, ut omnes liberi homines, villas ipsas incolentes, non citentur, non iudicentur a palatino nostro vel castellano aut ab alio aliquo iudice, nisi tantum a nobis, hoc sane adhibito moderamine, quod ad presenciam nostram non longius, quam in Gambin vel Troianou, ipsi trahentur iudicandi. Item si tres liberi homines infra predium ecclesie inhabitaverint, aut cum asscripticiis mixti, aut preter eos manentes, omni et plena gaudeant libertate, qua gaudent asscripticii. Quod si plures a tribus suprafuerint liberi, a nobis, sicut predictum est, iudicabuntur, tribus semper liberis manentibus, et illi omnes pariter p r e u o d militare ducent. Ville eciam prefate pro vacca p o d v o r o v a duas marcas cunarum tantummodo solvent, exceptis villis episcopalibus duntaxat, que sunt: Lanki, Poplacin et Suchodol, quas placuit nobis ab hac vacca et castorariis, ne in eas intrent, aut ab eis procurentur, penitus absolvere. Et quidquid pro culpa harum trium villarum coloni iudicio nostro solvere debuerint, per me­dium dividetur, et nobis pars dimidia et episcopo altera pertinebunt, preter trecentos et p o m o z n e, que solus percipiet episcopus, et ad hec observanda pro nobis et nostris successoribus in perpetuum nos obligamus, et hoc sigilli nostri munimine scriptum roboramus.

7

Solec, 1257 r. Biskup poznański Bogufał III na prośbę księcia mazowieckiego Siemowita I  upoważnia biskupa płockiego Andrzeja do konsekracji dwóch kościołów w Sochaczewie i  dwóch ołtarzy w Błoniu [Pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych o sochaczewskich  kościołach oraz pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych o wizycie biskupa płockiego w  Sochaczewie].

Or.: ADP, zb. dok. perg., nr 31; kop.: nie znana; druk: KDKM, nr XXIX, s. 22; NKDM, cz. II, nr 35, s. 37; tłumaczenie tekstu na język polski w: B. Kwiatkowski, Dzieje Sochaczewa, t. 2: W okresie przynależności do Księstwa Mazowieckiego 1202–1476, Sochaczew 2007, s. 51.

B[oguchwalus] Dei gracia episcopus Poznaniensis. A[ndree] eadem gracia episcopo Mazouie salutem et sinceram in Domino karitatem. Noverit vestra dilectio nos recepisse nuncium S[emouiti] venerabilis ducis Mazouie, per quem nobis humiliter suplicavit rogans, ut vobis in nostra diocesi duas ecclesias de Sochacew et duo altaria de Blone consecrare concederemus. Cuius peticionibus honestis annuentes vuestram [h]ortamur nobilitatem, ut basilicas predictas et altaria nostra auctoritate et concessione consecrare, non plura, dignemini. Et ad singulas consecraciones de misericordia D[e]i confisi indulgenciam octuaginta dierum condonamus, inposterum autem earundem anniversarium celebrantibus quadraginta. Datum in Solec, anno gracie MCCLVII.

8

Sochaczew, 27 marca 1280 r. Biskup poznański Jan Wyszkowiec nadaje 40 dni odpustu nawiedzającym kościół NMP w Czerwińsku i świadczącym na jego potrzeby [Pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych o wizycie biskupa poznańskiego w Sochaczewie].

Or.: AGAD, zb. dok. perg., nr 6454; druk: KDP, t. I, nr LXIII, s. 112; NKDM, cz. II, nr 63, s. 61; tłumaczenie tekstu na język polski w: B. Kwiatkowski, Dzieje Sochaczewa, t. 2: W okresie przynależności do Księstwa Mazowieckiego 1202–1476, Sochaczew 2007, s. 56.

Johannes Dei gracia Poznaniensis episcopus universis Christifidelibus presentem litteram inspecturis... Licet Hys, de cuius munere venit, ut sibi a fidelibus suis digne ac laudabiliterserviatur, de habundancia pietatis sue, que merita supplicum excedit et vota bene servientibus multo maiora tribuat, quam valeant promereri. Desiderantes tamen reddere Domino populum acceptabilem fideles Christi ad conplacendum Ei, quasi quibusdam allectivis premiis, indulgenciis scilicet et remissionibus invitamus, ut exinde reddantur divine gracie apciores. Cupientes igitur, ut ecclesia de Ciruenczk congruis honoribus frequentetur et Christifideles ibi eo libencius adeant, quo magis exinde celestis dono gracie senserint se refectos, omnibus vere penitentibus et confessis, qui predictam ecclesiam in Nativitate Domini tribus diebus, in Pasca tribus diebus, in Pentecosten tribus diebus, Sancte Trinitatis, Johannis Baptiste, Petri et Pauli, Jacobi, in Assumcione Beate Virginis, Bartolomei, in Nativitate eiusdem Virginis, in Annunciacione, Purificacione, in utroque festo beati Augustini, in utroque festo Crucis, Michaelis, in XI milium virginum, Omnium Sanctorum, Martini episcopi, Katherine virginis, Stanizlai martiris, in anniversario dedicacionis ecclesie et consecracionis altaris cuiuslibet in eodem devote accesserint, vel de bonis a Deo collatis ad opus ecclesie, vel subsidium abbatis, cui ad sustentacionem domus proprie non suppetunt facultates, manum porrexerint adiutricem, confisi, de misericordia Omnipotentis Dei xL dies de iniuncta penitencia misericorditer relaxamus. Datum in Sochacew, anno Domini M CC LXXX quarta feria proxima post dominicam, qua cantur „Oculi mei semper”.

9

[Bez miejsca wydania] 7 maja 1283 r. Książę mazowiecki Bolesław II sprzedaje podłowczemu łęczyckiemu Raciborowi z Ujazdu wieś Niewiadów [Pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych o sochaczewskim kasztelanie Wawrzyńcu].

Or.: nie znany; kop.: Bibl. PAN w Kórniku, zb. rkp., nr 00194, Kopiarz dokumentów z XV w. (Kopie dokumentów mazowieckich 1286–1441), k. 12; reg.: E. Suchodolska, Regesty dokumentów mazowieckich z lat 1248–1345, Warszawa–Łódź 1980, nr 38, s. 34–35; druk: DKiM, nr 14, s. 298–299; NKDM, cz. II, nr 70, s. 65–66.

In nomine Domini amen. Dignum habere memoriam et penitus in nullo deficere pocius est divinitatis, quam humanitatis, ideoque autentica privilegia sunt inventa, ut acta queque digna serventur memoria et per successionem tempor[is] futuri certa virtute pateant incorrupta. Nos igitur Boleslaus Dei gracia dux Mazouie ad universorum tam presencium, quam futurorum cupimus pervenire noticiam, quod comiti Ratiborio de Vyasd subvenatori Lanciciensi vendidimus pro triginta marcis villam, que Neuadowo wlgariter nuncupatur, sibi suisque successoribus cum plena libertate iure hereditario perpetuo possidendam, absolven[tes] ipsum ab omni solucione et exaccione, ut sunt moneta, naras, pouos, citacio castri, reparacjo castri et servicium expedicionale, excepto solo, quod nobis et nostro palatino reservamus potestatem iudicandi incolas ville nominate. Preterea contulimus iamdicto militi Rati­borio cum utilitate qualibet omnimodam venandi libertatem. In cuius rei testimonium presens scriptum fieri iussimus et nostri sigilli munimine roborari. Acta sunt hec anno Domini millesimo CC° LXXX III, nonas Maii, presentibus istis dominis: comite palatino Getka, comite Grothone pincerna, Jacobo iudice, Bartholomeo thezaurario, Laurencio castellano de Zochazef, domino Johanne cancellario.

10

Tarczyn, 5 sierpnia 1284 r. Książę mazowiecki Konrad II na prośby właścicieli wsi Promna, Wawrzyńca i Albrechta, potwierdza przywilej wolności od ciężarów książęcych swego dziada Konrada I oraz przywilej ojca Siemowita I [Pierwsza znana wzmianka w źródłach  pisanych o sochaczewskim kasztelanie Mikołaju, synu Anzelma].

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 89, k. 11v–12; reg.: E. Suchodolska, Regesty dokumentów mazowieckich z lat 1248–1345, Warszawa–Łódź 1980, nr 39, s. 35–37; druk: NKDM, cz. II, nr 71, s. 66–67.

Nos autem Conradus Dei gratia dux Mazouiae et Czernensis...visis donationibus et libertatibus solenni[bu]s in privilegio avi nostri, ducis Conradi et parentis nostri, ducis memorati, haeredibus et praecipue Laurentio et Albrachto et eorum posteritati eandem libertatem ad plenum confirmamus, quam avus et pater noster villis supradictis firmum donaverunt. Gaudeant itaque haeredes et praecipue etiam ipsorum posteritas perpetuo iure et nostra plena confirmatione, quod saepius dicta Promna per avum nostrum et per patrem pro aliis villis supradictis commutata ab omnibus impugnationibus et vexationibus in perpetuum sit absoluta. Ut igitur haec saepius donatio nostra, avi nostri et patris nostri nullius auctoritate, vel potestate possit irritari, hanc paginam sigilli nostri roboravimus impressione testibus idoneis praenotatis et quorum praesentia acta extiterunt: comite Blasko, pincerna episcopo, Nicolao Anzalmy castellano Szochaczouiensi et Cl[emente] subiudice, Stanislao subdapifero, Seurido capellano curiae. Datum et actum in Tarczin, in die sancti Dominici. Datum per manus domini Andreae cancellarii, anno Domini M. CC. Lxxxiiij, nonis Augusti.

11

1286 r. Wojska ruskie wspierane przez Litwinów atakują i zdobywają Sochaczew wraz z  zamkiem, biorąc w nim obfite łupy i licznych jeńców – XV-wieczna relacja Jana Długosza.

Druk: Joannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, Liber Septimus, Varsaviae 1975, opr. D. Turkowska, s. 239–240; Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga Siódma, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1974, s. 304–305.

ANNUS DOMINI MILLESIMUS DUCENTES1MUS OCTUAGESIMUS SEXTUS.

Cunradus Masoviae dux subornatis Lithuanis et Ruthenis castrum Gostinin sub Wladislao Loktek conquirit, iidem ipsi barbari alio tempore Masoviam ingressi Szochaczow et Ploczsko castra exurunt

Indigne et moleste ferens Cunradus Maszowie et Czirnensis dux castrum et districtum Gostinin a sua sorte et ducatu sequestratum esse et in dicione atque sorte Wladislai Loktek, fratris patruelis Brestensis et Cuyavie ducis, consistere, captus illius ambicione, Lithwanos et Ruthenos in eius capcionem subducit et subornat. Cuius ut capcio facilius proveniret, nonnullos ex suis in Gostinin castrum, tradimentum et fraudem opportuno tempore, de quo inter ipsum et Lithwanos Ruthenosque convenerat, patraturos submittit. Lithwanis itaque et Ruthenis ad constitutam diem silenter et clanculo advenientibus, novantibus Cunradi ducis satellitibus pro tradimento operam, Lithwani et Rutheni castrum Gostinin fraude magis Cunradi ducis et suorum satellitum quam robore expugnant et conquirunt et tam crudeli strage| in milites, quos in castro repererunt, grassati sunt, ut in ore gladii trucidarent plurimos, reliquos in miserabilem ducerent servitutem. Sexcenti et amplius de ingenuis et aggrestibus ea clade aut necati aut capti; castrum Gostinin cede et innocenti katholicorum sanguine a barbarorum truculencia effuso dotatum Cunradus Mazovie et Czirnensis dux accepit, qui etsi cupidine sua potitus sit, ab umbris tamen eorum, quorum stragem effecerat, reor illum identidem per quietem potuisse vexari. Sed nec diuturna Cunrado Maszovie et Czirnensi duci atque suis militibus fuit ea leticia: hii eriim Lithwani atque Rutheni, qui illum ad conquirendum castrum Gostinense adiuvarant, sub eiusdem anni spacio Maszoviam ingressi et castrum Szochaczow conquirunt et castrum Ploczsko negligencius custoditum intercipiunt et exurunt trucidatis utriusque sexus hominibus, nonnullis vero in captivitatem abductis.

12

10 czerwca 1294 r. Książę łęczycki Kazimierz ginie w walce z księciem litewskim Witenesem pod Trojanowem (?)– XV-wieczna relacja Jana Długosza.

Druk: Joannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, Liber Septimus, opr. D. Turkowska, Varsaviae 1975, s. 278–279; Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga Siódma, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1974, s. 355–356.

Non defuit et hoc anno Divina indignacio, per rabiem barbaricam deseviens in Polonos. Vithenen enim Lithuanie dux cum mille octingentis equitibus ex Lithwanis, Pruthenis et Samagittis collectis in Lanciciensem terram impetum facit. Quam dum feria quinta Pentecostes per silvas et nemora duce Maszovie Boleslao permittente et favente tam silenti et ignoto agmine, ut quoslibet pretereuntes fallerent, ingressi fuissent, primum ad ecclesiam collegiatam Lanciciensem accurrunt populique utriusque sexus frequenciam, que illuc gracia celebrandi festi confluxerat, aut trucidant aut captivant; prelatos, canonicos et sacerdotes Domini miserabiliter captivant, vestes sacras, vasa et clenodia diripiunt, ceteros, qui ad ecclesiam confugerant et in illa se viriliter defensabant, vicinis domibus, que ecclesiam circumstant, incensis in ecclesiam Lanciciensem incendium inferentibus suffocant et extinguunt. Ad rura deinde et vicos discurrunt et preda plurima ex hominibus et peccore comparata, citato cursu redibant. Non tulit et suam et gentis sue calamitatem Kazimirus Lanciciensis dux, sed cum singulis terre Lanciciensis militibus barbaros persequi cepit. Quos cum in Zuków villa prope opidum Sochaczow supra fluvium Bszura sita secundum alios circa villam Troyanow consequtus fuisset, paucitate sui agminis et hostili multitudine minime pensata in barbaros irruit. Et magna strage edita multisque captivis per fugam fervente prelio elapsis, a multitudine barbarica victus succumbit et inter confertissimos hostes audacissime inter primos pugnans nobilem excipit mortem. Quo occidente fuga passim per Polonos fieri cepta est et plures ex Polonis dum mortem honestam vitant, in mortem turpem incidunt et in flumine Bszura, ultra quod pugnatum est, aquis plus tunc solito ex imbribus inflatis, submerguntur. Lithwani et preda et victoria potiti, eam tunc ex captivis Polonis predam asseruntur retulisse, ut cuilibet barbaro viginti Christiani Poloni in sorte cesserint. Non reliquit Kazimirus Lanciciensis dux aliquem superstitem, propter quod Lanciciensem terram Wladislaus Loktek Cuyawiensis dux germanus suus legitime in se devolutam accepit.

13

10 czerwca 1294 r. Książę łęczycki Kazimierz ginie w walce z księciem litewskim Witenesem pod Trojanowem (?)– XVI-wieczna relacja Macieja Stryjkowskiego.

Druk: Kronika Polska, Litewska, Żmudzka i wszystkiej Rusi, wydanie nowe, będące dokładnem powtórzeniem wydania pierwotnego królewieckiego z roku 1582, poprzedzone wiadomością o życiu i pismach Stryjkowskiego, przez Mikołaja Kalinowskiego, oraz rozprawą o latopiscach ruskich przez Daniłowicza, pomnożone przedrukiem dzieł pomniejszych Stryjkowskiego według pierwotnych wydań, t. I, Warszawa 1846, s. 338–339.

Na drugi zaś rok 1294, skoro po Świątkach Wicien albo Witenes xiążę Litewskie z tysiącem i ośmią set jezdnych, przez lasy i borowizny kozacką drogą do ziemie Lenczyckiej wtargnął, miasto Lenczyckie spalił, a naprzód na Tum Lęczycki uderzył, gdzie się było na uroczyste święto wiele ludzi zjechało, których Litwa posiekła i pobiła, a drugich powiązała. Prełaty także, kanoniki, i kapłany w niewolą Wicien pobrał, ubiory poświęcone, i naczynia kościelne srzebrne, i złote połupił; a tych ludzi których było na kościół wiele uciekło, i mężnie się poganom bronili, podusił dymem i ogniem, okoliczne domy, i kanoniczne dwory wkoło kościoła leżące zapaliwszy. Potym Wicien Litwę po wołościach w zagony rospuściwszy, a wielkość łupów, ludzi, i dobytku nabrawszy, spieszno do Litwy uchodził. Którego Kazimierz Lęczyckie xiążę brat Lokietków z rycerstwem swoim dogonił we wsi Zuchowie, a według niktórych w Trojanowie blisko Sochaczowa miasta, nad rzeką Bzurą: tam nieuważając namniej śmiałości nieprzyjaciół xiążę Kazimierz, uderzył też na nich śmiele, a dokazując mężnie, i ściśnione ufy Litewskie przebijając zabity, wspaniało dzielnego ducha mężny mąż mężnie wypuścił, wiele więźniów póki trwała zapalczywa bitwa uciekło, wiele też rycerstwa polskiego, którzy z bitwy uciekali w Bzurze potonęło, inszy na placu polegli, a drugich Litwa poimanych nieboraków w niewolę zabrała. Gdy się tak bitwa skończyła śmiercią zacnego xiążęcia Kazimierza, na butynku każdemu Litwinowi poganinowi, dostało się z działu dwadzieścia osób chrześcian Polaków, o czym Długosz i Miechovius lib. 3 fol. 190 cap. 65. Peracta pugna cuilibet barbaro viginti Christiani Poloni in sortem cesserunt. Cromerus lib. 10. Tantam vero praedam hominum abduxere tunc barbari, ut viginti capita singulis cederent. O tymże Vapovius i Bielski, i onego wieku historyk Petrus Duzburch, jednostajnie piszą.  A iż tu Miechovius i Długosz wątpią, jeśliże u Trojanowa albo Zuchowa ta bitwa była, tedym ja sam okiem swoim widział, gdy na Trojanowskim polu, które jest równe i piasczyste niedaleko dwora od Sochaczowa czwierć mile nad Bzurą rzeką (przes którąśmy się raz w koryciech i w żłobiech czasu powidzi z Panem Poznańskim przewozili, bo promów nie było) oracz pługiem wyorał ostrogi, groty trzy od drzewców, buławę okrągłą i kilka żeleżców od strzał staroświetskim działem, ode rdze dawnością zbotwiałe; skąd się pokazuje, iż pod Trojanowem, nie Zuchowem, Litwa z Wicienem xiążęciem swoim to zwycięstwo otrzymała.

14

Sochaczew, 24 sierpnia 1295 r. Książę mazowiecki Bolesław II, wynagradzając kasztelana z Białej, Wawrzyńca, za uratowanie życia potwierdza mu posiadanie wsi Milęcin i  Popień z nadania poprzednich książąt [sfałszowany].

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK (Mazowiecka), ks. 41, k. 171–172; MK, ks. 57, k. 189v–191; Księgi błońskie ziemskie, seria 1, t. VI, k. 319v–320v; t. IX, k. 443v–445; reg.: MRPS, cz. IV, t. 1, nr 6812, s. 395; cz. IV, t. 3, supl., nr 82, s. 344; E. Suchodolska, Regesty dokumentów mazowieckich z lat 1248–1345, Warszawa–Łódź 1980, nr 55, s. 45–46; druk: KDKM, nr XLI, s. 31–33; NKDM, cz. II, nr 99, s. 92–94; uwaga: dokument został spisany zapewne po r. 1297; data odnosi się prawdopodobnie do chwili rzeczywistego spisania dokumentu; świadkowie zaś do chwili sporządzenia dokumentu, które nastąpiło kilka lat później.

In nomine Domini amen. Quoniam sapientum prudenter censuit auctoritas mortalium facta litterarum ac testium munimine roborari, proinde nos Boleslaus Dei gracia dux Mazouie ac dominus Wissnenis et Czernensis notum facimus universis tam presentibus, quam futuris, presentem litteram inspecturis, quod intuentes grata et fidelia servicia kmetonis nostri comitis Laurentii heredis de Popyen, castellani nostri de Bala, que nobis in arduis nostris necessitatibus fideliter demonstravit, cum enim vita nostra perimi ab hostibus latenter conaretur, ipse nos ab huius mortis periculo comite Deo festinus prestruendo verissime liberavit et ideo ipsum hys muneribus redonavimus graciose hereditatem quippe Popyen videlicet et Mylanczyno, quas ex successione paterna collacione principum predecessorum nostrorum possidere legittime dinoscitur et habere cum omnibus utilitatibus, que in eisdem sunt et in futurum fieri poterunt, prout in suis terminis circumquaque consistunt, sibi et suis, liberis ac posteris benigne innovan[tes] conferimus perpetue possidendum et presentibus sollemniter confirmamus, dan[tes] sibi et suis posteris omnem venacionem omnium ferarum, videlicet capriolorum, ursorum, porcorum silvestrium et cervorum intra terminos bonorum ipsius et in bonis nostris, videlicet Bvczychewycz, in quibus bonis nulli liceat venari, nisi nostro venatori et dicto comiti Laurencio sueque posteritati. Dedimus eciam sibi et suis posteris tubam in venacione et in exercitu, aut ubi sibi visum fuerit, ad honorem expedire, licite libereque buccinare. Dedimus eciam sibi falconem in hereditate sua predicta Popyen et ceterarum avium venacionem. Contulimus eciam sibi et sue posteri­tati, ut si umquam kmethones sui mutuo se occiderint, prefati totam penam homicidii habebunt et urnam mellis capitalem. Si autem proprius kmetho alium extraneum occiderit, aut extraneus proprium, mediam tantum partem homicidii obtinebunt. Absolvimus eciam villas predictas et earum villanos ab infrascriptis, videlicet a citacione cuiuslibet castri castellani et iudicum nostrorum, ut non cittentur, nisi nostro anulo ad nostram presenciam evocentur. Sed pro homicidio ad nullorum iudicium, cum predictorum sit pena, non cittentur, nec trahantur; et a stacione monetariorum, ut ulterius stacionem in villis predictis non habeant, sed recepta moneta nihil aliud exigendo alias se declinent; a falconibus et canibus, ut decetero non suscipiantur, nec nutriantur; a castoribus et ab avena, quod p o r z e s n e dicitur; a conductu cuiuslibet rei, quod p r z e w ó d dicitur, excepta ferina nova et rethe madidum. Pro incisione quoque, quod N a r z a s z dicitur, omnes ville predicte et alie, que inposterum locabuntur, unam scropham, aut sex scotos nobis dare tenebuntur. Absolyimus eciam omnes wladarios et famulos ipsorum in predictis villis et in aliis postea locandis ab omnibus solucionibus omnium generaliter exactionum. Hoc iure et gracia et privilegio omnes villas ipsoruniinposterum locandas et ipsarum habitatores perpetuo perfrui volumus et gaudere. Et ut hec donacio et confirmacio firma sit in eternum, in cuius rei testimonium presens privilegium sibi et sue posteritari dari fecimus nostro autentico appenso communitum. Datum et actum in Szochaczewo, in die beati Bartholomei apostoli anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo quinto, presentibus hys nobilibus: comite Stanislao castellano Czernensi, Waysszilone succamerario eiusdem terre, Andrea succamerario et Johanne subdapifero Mazouiensibus, domino Sybota scolastico ecclesie sancti Michaelis, per manum cuius hec scripta transierunt et aliis quamplurimis fidedignis.

15

Sochaczew, 17 czerwca 1297 r. Książę mazowiecki Bolesław II zobowiązuje się przestrzegać immunitetu imiennie wyszczególnionych wsi biskupa Jana i kapituły poznańskiej w ziemi czerskiej.

Or.: AAP, dok. perg., nr 00037; kop.: CP 2 (Liber privilegiorum B), k. 1, 2v–3, nr 6; CP 1 (Liber privilegiorum A), k. 17v–18, nr 12; Bibl. Czart. w Kr., TN, rkp. IV, 3, nr 161; reg.: E. Suchodolska, Regesty dokumentów mazowieckich z lat 1248–1345, Warszawa–Łódź 1980, nr 57, s. 46–47; druk: KDW, t. II, nr 765, s. 134–135; NKDM, cz. II, nr 101, s. 95–97.

[I]n nomine Domini amen. [C]um per successum temporis oblivio gestorum excludat memoriam, quibus eciam frequenter scrupulus calumpnie novercatur, necessarium est actiones legitimas, que memoria indigent, per scripti continenciam ad [not]iciam transmitti posterorum. Igitur nos Boleslaus Dei gracia dux Mazouie et Cyrnensis cupientes pie Matris pio Filio Ihesu Christo debite servitutis obsequia persolvere et donorum ab ipso non esse immernores acceptorum ac saluti nostre et fratris nostri, felicis recordacionis domini Conradi, quondam ducis Mazouie et Cyrnensis, filiorumque nostrorum devocius providere, ob remedium anime nostre et omnium parentum nostrorum, omnes libertates ab antecessoribus ncstris et a nobis hactenus concessas, vel forte in futuro concedendas in villis venerabilis patris domini Johannis episcopi Poznaniensis et capituli sui eiusdem ecclesie in terra Cyrnensi sub nostra potestate et nostro dominie existentibus, videlicet Coslouo, Biscupici, Stibicouo, Vrocisouo, Recouici, Biscupici cum area, que Koscelisco dicitur, sub castro Cyrnensi, Kiselsco, Chrunino, Sobine, Smoneuici et Biskupici, promittimus firmiter observare. Absolventes inc[olas] [i]psarum [villarum] perpetuo ab omnibus solucionibus, serviciis, exactionibus et oppressionibus realibus, predialibus et personalibus, scilicet ap o u o z, s t r o s a, s t a n, p o r a d l n e, n a r a s, c r o u a, o f z a, t a r g o u e, a citacione castri, moneta et ab omnibus angariis et perangaris, sive denovo emergant, sive fuerint ab antiquo, quibus nominibus censeantur, vel inposterum censebuntur, [necnon] ab omnibus iuribus, iurisdicionibus, iudiciis palatinorum, castellanorum et omnium iudicum atque officialium quorumcumque facimus et reddimus immunes perpetuo, liberos et exemptos, ut non liceat, nec licebit villas predictas ad tribunal alicuius citatorie conveniri, nisi ad nostram tantum presenciam. Nec aliter, nisi nostro sigilio fuerint evocati, dumtaxat tam[en] in gravibus et enormibus causis, seu forefactis coram nobis respondere predicti incole tenebuntur. Ad prewod vero militale iuxta consuetudinem militum terre nostre et ad edificacionem castrorum nostrorum solummodo tenebuntur; hoc adiecto, quod predictarum villarum incole dictum prewod in proxima villa, cuiuscumque fuerit, sub periculo non recipiencium deponere teneantur. Ad hec volumus, ut iisdem in omnibus et singulis libertatibus et utilitatibus gaudeat villa archidiaconi Cyrnensis dicta Rokithno, prout superius est expressum. Damus eciam et concedimus prefato patri Jo[hanni] et ecclesie Poznaniensi in prenominatis villis venaciones capreolorum atque cervorum, omnibus aliis feris magnis pretermissis, quorum venaciones penitus prohibemus. In cuius rei testimonium presentes fieri iussimus et nostri sigilli munimine communiri. Acta sunt hec anno Domini M° C°C° nonagesimo septimo, indictione decima, quinto decimo kalendas Iulii, datum in Zochazof, per manus domini Hermani subcancellarii nostri, presentibus baronibus nostris: Imislao castellano Wisnensi, Johanne pincerna, Nemiro castellano Cyrnensi, Jacobo iudice Mazouiensi, Grotone iudice Cyrnensi, Climenta venatore et aliis quamplurimis fidedignis.

16

Sochaczew, 17 czerwca 1297 r. Książę mazowiecki Bolesław II nadaje imiennie wyszczególnione  posiadłości biskupstwu poznańskiemu.

Or.: AAP, dok. perg., nr 00038; kop.: CP 2 (Liber privilegiorum B), k. 10–10v, nr 7; AE, t. XI, k. 309–310v; reg.: E. Suchodolska, Regesty dokumentów mazowieckich z lat 1248–1345, Warszawa–Łódź 1980, nr 58, s. 47; druk: KDP, nr LXXXVI, s. 153–154; KDW, t. II, nr 766, s. 136–137; NKDM, cz. II, nr 102, s. 97–98.

[I]n nomine Domini amen. [C]um oblivio per successum temporis gestorum excludat memoriam, quibus eciam frequenter scrupulus calumpnie novercatur, necessarium est actiones legitimas, que memoria indigent, per scripti continenciam ad noticiam transmitti posterorum. Igitur nos Boleslaus Dei gracia dux Mazouie et Cyrnensis saluti nostre et fratris nostri, felicis recordacionis domini Conradi quondam ducis Mazouie et Cyrnensis filiorumque nostrorum cupientes devocius prolvidere ob remedium anime nostre et omnium parentum nostrorum venerabili in Christo patri, domino Iohanni miseracione divina Poznaniensi episcopo et ecclesie Poznaniensi donamus imperpetuum villas, seu hereditates nulli alteri, nisi nobis et nostro dominio subnixas, sibi et suis successoribus inconcusso iure ac hereditario possidendas, videlicet Rambouo Dambroua Barcikouicz, Jamno, Granzeuo, silvas Torauez et Pocekars adiacentes hereditati Chrunino wlgariter nuncupate, cum ipsarum utilitatibus omnibus, libertatibus et exempcionibus. Et dictaium villarum incolas absolvimus perpetuo ab omnibus solucionibus, serviciis et exactionibus realibus, predialibus et personalibus, scilicet apouoz, strosa, stan, poradlne, naras, croua, ofza, targoue, a citacione castri, moneta et ab omnibus angariis et perangariis, sive de novo emergant, sive fuerint ab antiquo, quibuscumque nominibus censeantur, vel inposterum censebuntur, necnon ab omnibus iuribus, iurisdicionibus, iudiciis palatinorum et castellanorum et omnium iudicum, officialiumąue quorumcumque facimus et reddimus immunes, perpetuo liberos et exemptos, ut non liceat, nec licebit villas predictas ad tribunal alicuius citatorie conveniri, nisi ad nostram tantum presenciam. Nec aliter, nisi sigillo nostro fuerint evocati, dumtaxat tamen in gravibus et enormibus causis, seu forefactis coram nobis respondere predicte incole tenebuntur. Ad prewod vero militale iuxta consuetudinem militum terre nostre et ad edificacionem castrorum nostrorum solummodo tenebuntur; hoc adiecto, quod predictarum villarum incole ipsum prewod in proxima villa, cuiuscumque fuerit, sub periculo non recipiencium deponere teneantur. Ad hec volumus, ut iisdem in omnibus et singulis libertatibus gaudeat villa archidiaconi Cyrnensis dicta Rokitno, prout superius est espressum. Damus eciam et concedimus prefato patri Jo[hanni] et ecclesie Poznaniensi in prenominatis villis venaciones capreolorum atque cervorum omnibus aliis feris magnis pretermissis, quorum venaciones penitus prohibemus. In cuius rei testimonium presentes fieri iussimus et nostri sigilli munimine communiri. Hec acta sunt anno Domini M°C°C° nonagesimo septimo, indictione decima, quintodecimo kalendas Iulii. Datum an Zochazou per manus domini Hermanni subcancellarii nostri presentibus baronibus nostris: Imislao castellano Wisnensi, Jacobo iudice Mazouiensi, Grotone iudice Cyrnensi, Nemiro castellano Cyrnensi, Johanne pincerna, Climenta venatore et aliis quamplurimis fidedignis.

17

Jazdów, 28 września 1303 r. Książę mazowiecki Bolesław II nadaje klasztorowi św. Wojciecha w Płocku brzeg Wisły we wsiach klasztornych Drwały i Rydzyno [Pierwsza znana wzmianka  w źródłach pisanych o sochaczewskim kasztelanie Sasinie].

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 191, k. 323–323v; Księgi płockie grodzkie wieczyste, t. CLXXXI, s. 308–311; reg.: E. Suchodolska, Regesty dokumentów mazowieckich z lat 1248–1345, Warszawa–Łódź 1980, nr 70, s.52; druk: KDKM, nr XLVII, s. 36–37; NKDM, cz. II, nr 116, s. 111–112.

In nomine Sanctissimae Trinitatis amen. Quoniam a Deo omnia donata sunt nobis ad usum nostrae salutis, ut de praesentibus futura et de transitoriis mereamur aeterna, dignum pro posse vicissitudinem Deo nos convenit reddere et de his, quae ab Ipso accepimus, Ipsi sanctisque et servitoribus lllius deservire. Nos igitur Boleslaus Dei gratia dux Mazouiae, ut excessus nostros apud districtum iudicem redimeremus et ob remedium animarum praedecessorum nostrorum, moti petitionibus viri religiosi domini Martini abbatis monasterii nostri et ecclesiae sancti Adalberti de castro nostro Plocensi, ad quod monasterium gerimus devotionem specialem, contulimus, dedimus et presentibus conscripsimus haereditatibus nominati monasterii in Drwaly et Zirzyno litus, seu ripam fluvii dicti Wisla, ipsis et cmetonibus in ibidem ipsorum ad omnem utilitatem, sicut se extendit Wisla, in longitudinem dictarum haereditatum libere, pacifice ac quiete possidere et in perpetuum tenere, ita tamen in latitudine, prout decernit, iudicando iacturam, stando super ripam ad fluvium cmetonum iactus unus unius securis, praehabito itaque super dicta donatione consilio proborum militum nostrorum. Ut autem donationis et confirmationis nostre vigor tam praesentibus, quam futuris innotescat, praesentem litteram nostri sigilli appensione fecimus roborare, praesentibus nostris baronibus reverendis: Zemace palatino nostro Plocensi, Borzywogio pincerna nostro, Witko thesaurario nostro, Sazino castellano de Sochaczew et Andrea succamerario nostro ac aliis pluribus fidedignis. Actum et datum in Jazdow quarto kalendas Octobris, per manus Zibotae scholastici sancti Michaelis, anno Verbi Incarnati millesimo trecentesimo tertio.

18

Sochaczew, 22 lutego 1310 r. Książę mazowiecki Bolesław II zawiadamia Kraków, Sandomierz i inne miasta w ziemi krakowskiej i na Węgrzech, że zezwolił kupcom z tych miast na przejazd przez swoje księstwo pod warunkiem zapłacenia cła.

Or.: nie znany; kop.: APK, Akta Miasta Krakowa, rkp. 1447a, Kopiarz Ambrożego Grabowskiego z XIV w., s. 6, 7; Bibl. Jag., Dz.Ręk., sgn. 16, Kodeks Baltazara Behema z 1505 r., k. 29; reg.: E. Suchodolska, Regesty dokumentów mazowieckich z lat 1248–1345, Warszawa–Łódź 1980, nr 77, s. 57; druk: KDMK, cz. I, nr V, s. 9–10; NKDM, cz. II, nr 123, s. 120.

Boleslaus Dei gracia dux Mazouie et dominus Cirnensis universis civitatibus Cracouiensi, Sandomiriensi et ceteris civitatibus terre Cracouiensis et Vngarie salutem et graciam suam. Noverint universi litteras per presentes, quod omnibus in predictis civitatibus mercatoribus commorantibus, suas merces per nostram terram ducere volentibus in eundo et redeundo donamus per aquam et per terram ita, ut soluto iusto theloneo libere transeant cum suis mercimoniis. Predictam eciam securitatem infringere non prius intendimus, nisi per nostras litteras eisdem civibus paci et securitati renunciaremus. Et ne alicui ex vobis dubium oriatur, presentes nostri sigilli munimine iussimus roborari. Datum apud Soch[a]czew, die in Kathedra b. Petri Apostoli anno Domini M CCC decimo.

19

Rawa, 13 stycznia 1317 r. Książę mazowiecki Siemowit II zazwala klasztorowi w Sulejowie na lokację na prawie średzkim wsi Mogielnica, Otaląże oraz Dąbrowa [Pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych o sochaczewskim sędzi Niemierzy i kasztelanie Chwalisławie].

Or.: nie znany; kop.: APŁ, kopiarz sulejowski z 1618 r., k. 106v–107; AGAD, kopiarz sulejowski z XVII w., k. 125; zb. dok. papier., nr 2895; reg.: E. Suchodolska, Regesty dokumentów mazowieckich z lat 1248–1345, Warszawa–Łódź 1980, nr 96, s. 67–68; druk: KDKM, Dod, nr V, s. 340–341; NKDM, cz. II, nr 145, s. 142–143.

In nomine Domini amen. Quoniam fluxus temporalium rerum cum ipso temporis spacio labitur et decrescit, proficuum et cautum est, ut quod temporaliter agitur, per scripti continenciam in perpetuam memoriam traducatur. Proinde tam presens etas noverit, quam futura, quod nos Semouitus Dei gracia dux Mazovie ac dominus Wisnensis considerantes animo diligenti, quam speciali prerogativa sit dileccionis et amoris parentum memoria recolenda ita, ut filii donaciones progenitorum suorum, quas Ecclesie pro remedio animarum suarum contulerunt, semper augere studeant, quatenus et ipsis inposterum valeant subvenire. Hinc est, quod donacionem progenitorum nostrorum, videlicet Mogilniciam, binum Othales et noviter extirpatam Dubrowam cum suis omnibus pertinenciis secundum, quod in suis gadibus, sive terminis circumferencialiter distincta sunt, ob remissionem peccatorum nostrorum aures nostre magnificencie domini Petri capellani nostri, abbatis et fratrum domus Beate Marie de Suleow Ordinis Cysterciensis precibus aclinantes eis dictam Mogilniciam et villas prehabitas iure Thewtonico locare permittimus iuxta, quod eidem domino Petro abbati et fratribus dicte domus videbitur expedire ita, quod universi inhabitatores, qui illuc congregati fuerint, fruentes per omnia iure. Noviforensi, quod S r o d a vulgariter dicitur, sint exempti a singulis et universis solucionibus, servitutibus, exactionibus, angariis et perangariis, per quemcumque modum pertinebant ad ius pristinum Polonorum. Nec ad aliquod unquam iudicium prefati incole prescriptarum hereditatum debent pertinere, si per quemquam ipsos citari contigerit, solummodo ad nostram presenciam et non aliter, quam per nostram litteram sub sigillo nostro provocati, verumtamen, nec aliter, quam sub iure Thewto­nico in causa qualibet iudicandi. Si de ipsis incolis dominus eorum, abbas nollet reddere iusticie complementum, tunc iudicati coram nobis penas non alteri, nisi suo domino abbati solvere tenebuntur. In cuius rei testimonium et pleniorem evidenciam presentes fieri et nostri sigilli munimine iussimus communiri, presentibus his testibus: Slauomiro palatino nostro, Nemerza iudice, Chwalislao castellano Sochacowiensi, Predslao castellano Rauensi, Floriano subcamerario nostro et capellano nostro, canonico Plocensis ecclesie domino Floriano. Datum apud Rauam, in octava Epifanie Domini nostri, sub anno Domini M° c° c° c° xvij, scriptum autem per manus Viti Poloni notarii curie nostre.

20

Kozłów [Biskupi], 14 października 1324 r. Arcybiskup gnieźnieński Janisław rozstrzyga  zaistniały w mieście Sochaczewie spór między biskupami [Pierwsza znana  wzmianka w źródłach pisanych o Sochaczewie jako mieście, oraz pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych o wizycie arcybiskupa gnieźnieńskiego w Sochaczewie].

Or.: nie znany; kop.: AKKK, Liber privilegiorum 2, k. 32v; reg.: NKDM, cz. II, nr 171, s. 170; druk: KDKK, cz. I, nr CXXXI, s. 167–168; KDW, t. II, nr 1038, s. 370; uwaga: publikacje dokumentu podają datę 1323, która jest zapewne mylna; w oryginale była prawdopodobnie niewyraźna lub uszkodzona cyfra IV, którą mylnie odczytano jako III; NKDM, cz. II, nr 171, s. 170 podaje datę na połowę października 1324 r.; tłumaczenie tekstu na język polski w: B. Kwiatkowski, Dzieje Sochaczewa, t. 2: W okresie przynależności do Księstwa Mazowieckiego 1202–1476, Sochaczew 2007, s. 68–69.

In nomine domini amen. Nouerintvniuersi presentes literas inspecturi, Quod cum coram nobis Ianislao diuina et apostolice sedis prouidencia sancte Gneznensis ecclesie Archiepiscopo, in congregacione facta consuffraganeorum nostrorum pro consecracione Iohannis electi Poznaniensis in Ciuitate Sochaczow wlgariter nuncupata, inter Venerabiles in christo fratres nostros dominos deigracia Florianum Plocensem, Mathiam Wladislauiensem et Iohannem prefatum iam consecratum Poznaniensem, Gneznensis prouincie Ecclesiarum Episcopos, actores ex vna parte, et Venerabilem in christo fratrem nostrum Nankerum, eadem gracia Episcopum Cracouiensem eiusdem Prouincie, reum parte ex altera, super sessione addexteram nostram quoquomodolibet in congregacione Episcoporum prouincie supradicte, fuisset exorta materia questionis; Asserebant enim Episcopi predicti, quod Iure communi limitatum permaneret, vt quicumque Episcorum prior esset vocacione, primum locum obtinerit in omni Episcoporum congregacione; petentes tam per se, quam per procuratores ad hoc legittime constitutos super eadem assercione per nos pronunciari. prefati vero Episcopi Cracouiensis Procuratores legittime ad hoc eciam constituti, animo litem contestandi responderunt, Quod de Iure primato Episcopus Cracouiensis et sui predecessores in possessione sedendi addexteram nostram pre ceteris Episcopis dicte prouincie extiterunt; Super qua possessione ante omnia a nobis pronunciacionem fieri postulabant. super quibus peticionibus per Procuratores et aduocatos fratrum nostrorum predictorum hincinde altercacionibus et controuersijs varijs suscicatis, per procuratores fratrum nostrorum predictorum Plocensis, Wladislauiensis et Poznaniensis Episcoporum lites abreuiare cupientes, et ut in eorum peticione iudicialiter procederetur, in Iure confessi sunt, predictum fratrem nostrum Cracouiensem Episcopum esse in possessione Iuris sedendi ad nostram dexteram, quam possessionem de facto et non de Iure fore dicebant; procuratores vero sepedicti fratris nostri Cracouiensis Episcopi de confessione huiusmodi contenti, a sua questione super possessorio quieuerunt. In cuius rei testimonium nostrum Sigillum presentibus est annexum. Actum in Cozlow decimo Nono Kalendas Nouembris, Anno domini M. CCC. XXIII [I]. Presentibus: Magistro francisco preposito Wysliciensi Iohanne Cancellario lanciciensi, Przibislao Scolastico, Petro Cantore lanciciensibus, Iohanne Officiali et Benedicto nostris Canonicis Gneznensibus et alijs multis.

21

Sochaczew, 14 (15?) lipca 1329 r. Książęta mazowieccy Siemowit II i Trojden I zawierają rozejm z zakonem krzyżackim.

Or.: Das Geheime Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz, Berlin, Sch. 57, nr 24; reg.: E. Suchodolska, Regesty dokumentów mazowieckich z lat 1248–1345, Warszawa–Łódź 1980, nr 133, s. 88; druk: CDPr, t. 2, nr CXXVIII, s. 168; NKDM, cz. II, nr 198, s. 199–200.

Nos Sem[ouitus], Throy[denus] Dei gracia duces Mazouie notum fieri cupimus universis, quorum audiencie oblatum fuerit presens scriptum, quod nos mediante bona deliberacione et de consensu nostrorum baronum cum reverendo ac religioso viro fratre Wernhero de Orzela fratrum hospitalis Ordinis Sancte Marie Theutonicorum Ierosolimitani magistro generali ipsiusque cum confratribus volumus ac promittimus omni fraude atque dolo proculmoto treugas pacis usque ad festum proxime futurum Ad vincula sancti Petri apostoli duraturas inviolabiliter observare. Deinceps autem, si alicui parti nostrorum iam confibulate treuge non fuerint congrue ad servandum, tunc hec pars ipsas libera sit revocare. Post revocacionem tamen ipsarum tre[u]garum octo dierum spacio utraque pars nostrum confibulatas treugas iure presentis confederacionis tenebitur inviolabiliter observare. Quod autem nos superius nominati duces Mazovie presentem ordinacionem treugarum firmiter tenere volumus et inviolabiliter observare, in huius rei evidens testimonium presentes litteras eis damus nostri sigilli munimine roboratas. Actum et datum in Sochaczow, in die Divisionis Apostolorum anno Domini millesimo trecentesimo vicesimo nono, quarta decima die mensis Iulii.

22

Płock, 29 listopada 1338 r. Notariusz publiczny Teodoryk syn Klemensa z Sochaczewa, stwierdza, że prepozyt kolegiaty św. Krzyża w Opolu Mikołaj, bedący wysłannikiem sędziów wyznaczonych przez papieża Benedykta XII do rozpatrzenia skargi króla Polski Kazimierza Wielkiego na Zakon Niemiecki, nie mógł ogłosić pozwu w płockiej katedrze, gdyż nie został wpuszczony na teren zamku.

Or.: nie znany; kop.: Bibl. PAN w Kórniku, zb. rkp., nr 155, akta procesu polsko-krzyżackiego z1339 r., k. 4v; wyd.: Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Cruciferorum, t. I, Poznań 1855, s. 14; ZDiLmP, t. I, nr 24, s. 39–41.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo CCC.XXXVIII, indiccione VI, pontificatus sanctissimi patris et domini domini Benedicti divina providencia pape XII anno quarto, III Kalendas decembris in civitate Plocensi, in presencia mei notarii infrascripti ac Iohannis notarii publici et testium subscriptorum, vocatorum ad hoc specialiter et rogatorum, honorabilis vir dominus Nicolaus prepositus Sancte Crucis Opoliensis, Wratislauiensis diocesis, ad castrum, in quo ecclesia Plocensis sita est kathedralis, accedens et ipsi ponti castri appropinquans, ut ad ipsam ecclesiam kathedralem intraret ad legendum et publicandum literas citacionis dominorum Galhardi de Carceribus prepositi Titulensis, Colocensis diocesis, et Petri Gervasii canonici Aniciensis, apostolice sedis nunciorum et iudicum in causa, que vertet inter dominum Kazimirum regem Polonie, ex una parte, et magistrum, commendatores et fratres ordinis Beate Marie Theutonicorum de Prussia, ex altera vertitur, ab eadem sede delegatorum, et ad citandum eosdem in ecclesia Plocensi kathedrali predicta magistrum, commendatores et fratres predictos, et petivisset cum instancia ab hostiario porte castri Plocensis, per quam ad ipsam ecclesiam patet introitus et accessus, ut ipsum intrare permitteret ad castrum et ecclesiam supradictam, idem hostiarius respondit, quod ipsum ad predictum castrum intrare non permitteret, quia hoc facere non presumeret, cum sibi per suum superiorem hoc prohibitum sit et interdictum. Et quia prefatus dominus Nicolaus prepositus Opoliensis admissus non fuit ad castrum et ecclesiam Plocensem supradictos, ipse sibi insidias esse positas verisimiliter formidans et se offendi in persona et rebus pertimescens et timens, ne aliqua sibi vis vel violencia per nuncios et hospites transeuntes a magistro et fratribus predictis versus Russiam ibidem in Plocensi civitate inferretur, de huiusmodi metu et potencia protestacionem faciens, quod propter metum predictum ibidem per tres vel aliquos dies alios ibidem stare et moram facere non auderet aliqua racione, ut prefatos magistrum, commendatores et fratres per eosdem tres dies citaret ibidem, prout a dictis dominis iudicibus receperat in mandatis, eciam ipsorum magistri, commendatorum et fratrum ibidem metum et potenciam formidando super hys sibi fieri postulans publicum instrumentum. Actum anno, indiccione, pontificatu, die et loco quibus supra, presentibus hys honorabilibus et discretis viris: Petrassio subiudice Plocensi, Budzislao, Wenczlao, Damaldo militibus, Pascone curie ibidem Plocensis, Stascone notario publice, Nicolao vicario ecclesie Plocensis et aliis multis fidedignis.

Et ego Theodericus Clementis de Sochaczew clericus Poznaniensis diocesis, publicus auctoritate imperiali notarius, peticioni introitus, allegacioni metus et petencie et aliis premissis una cum prenotatis testibus et notario publico infrascripto presens interfui.

23

Sochaczew, 9 października 1345 r. Książę mazowiecki Bolesław III nadaje Wojciechowi i Mikołajowi zwanym Nagórka wieś Lubowidz nad Wkrą na prawie niemieckim [Pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych o kasztelanie sochaczewskim Arnoldzie].

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 36, k. 295v–296; reg.: MRPS, cz. IV, t. 3, supl., nr 148, s. 350; druk: KDKM, nr LXVII, s. 56–57; NKDM, cz. II, nr 267, s. 271–272.

In nomine Domini amen. Quoniam omnia, que per modernos fiunt et aguntur in presenti, tediosa oblivionis caligo utiąue occupasset, nec ad futurorum noticiam devenire permisisset, sed quia discreta sapientum racio hec peccavit modernos exhortando fideliter et sagaciter informando, quod ea, que per eos fiunt in presenti, litteris, seu codicibus et subscripcione fidedignarum personarum veridico themate inprimantur, ut sic posteris pateant in futuro et, ut versucia odiosa calumnie, quamvis invitam cedens, locum prebeat veritati. Nos igitur Boleslaus Dei gracia dux Masouie et dominus Plocensis compotes nostre mentis existentes ac nostrorum baronum fidelium consilio suffulti et bene deliberato animo fidelibus nostris Alberto et Nicolao dictis Nagórka villam, seu hereditatem Lubowicz vulgariter nuncupatam, sittam super fluvium Wkra damus et dedimus ac donamus omni iure Theutonico, quo nostre ducales ville, seu hereditates sunt exposite collocandam et prefatis nostris fidelibus superius nominatis et ipsorum legittimis successoribus libere ac hereditarie inperpetuum possidendam ita tamen, quod incole ville superius repetite non alio iure, nisi Theutonico, nec alias, nisi coram sculteto suo teneantur respondere pro obiectis. Consideratis namque et diligenter intuitis fidelibus ac sedulis serviciis nostrorum predictorum fidelium, videlicet Alberti et Nicolai Nagorki cognominatorum ante dictam villam Lubowicz cum omnibus graniciis, limitibus ac districtibus, necnon cum utroque litore supranominati fluvii Wkra et cum omnibus fructibus, seu utilitatibus, que nunc sunt inibi et si que in futuro poterunt inveniri, graciose conferimus ipsis ac eorum legittimis successoribus ac posteris eternaliter ac libere iure sub prelibato hereditarie possidere, quod autem presentem nostram donacionem graciosam nos et nostra posteritas observare et tenere firmam atque ratam, necnon inviolabilem. In cuius rei evidens testimonium presentes litteras scribi atque dari mandavimus nostris fidelibus supradictis nostro sigillo, quo tunc utebamur roboratas. Datum et actum in Sochaczew, in die beatorum martirum Dionisii et sociorum eius sub anno autem incarnacionis Domini millesimo tricentesimo quadragesimo quinto, presentibus hys nostris cmethonibus, videlicet: domino Paulo palatino Masouie, comite Andrea Wisliciensi castellano, comite Chebda Brestensi castellano, comite Andrea Plocensi castellano, comite Arnoldo Sochaczouiensi castellano, comite Mroczkone castellano in Raciasz, comite Borsza vexillifero Plocensi, Paulo Gostinensi castellano, comite Alberto iudice ibidem, comite Daczbogone succamerario Plocensi, Slouczone subpincerna in Sochaczew. Datum autem per manus Jaskonis nostri tunc thesaurarii et aliis nostris curiensibus fidedignis.

24

[dotyczy] 20 maja 1350 r. Oddziały króla Polski Kazimierza III Wielkiego staczają bitwę z  Litwinami pod Sochaczewem.

Druk: MPH, t. III, s. 120.

Item anno domini 1350 quidam dux Lithwanus cum suo exercitu terram Lanciciensem devastavit in die Pentecostes, et ibi multus populus suffocatur, quem Casimirus cum exercitu valido sequens, in Sucowo Mazovie, circa opidum Sochaczow ia centem, feria 5 post Pentecostes fugavit et securos reperit, in quos irruit et eos gladio interimit, multi tamen in fluvio dicto Bzura submersi sunt. Et quia fures fuerunt, ideo male perierunt.

25

Płock, 30 września 1350 r. Książę mazowiecki Bolesław III potwierdza pod­komorzemu płockiemu Chwalisławowi posiadanie wsi Radzanów z nadania księcia Wacława [Pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych o kasztelanie sochaczewskim Andrzeju].

Or.: ADP, zb. dok. perg., nr 59; kop.: nie znana; druk: KDKM, nr LXXI, s. 62–64; NKDM, cz. II, nr 306, s. 317–318.

In nomine Domini amen. Ne veritatis titulus valeat inposterum per lapsum temporis oblivione suffocari, expedit gesta, que nostris aguntur temporibus, tam voce testium, quam litterarum testimonio roborati. Nos igitur Boleslaus Dei gracia dux Mazouie et dominus Plocensis notum facimus universis tam presentibus, quam futuris, ad quorum noticiam perveneritpresens scriptum, quod cum inclitus princeps, felicissime recordacionis dominus Wenceslaus Dei gracia dux Mazouie et dominus Plocensis, olym carissimus pater noster, ob respectu serviciorum, dum viveret, a retroactis temporibus sibi impensorum Phalislao fil[i]o Pauli dicti Warda, tunc in minoribus constituto, nunc nostro subcamerario Plocensi, villam mense ducalis Radzonouo dictam dederit et donaverit pleno iure, postmodum vero nos eidem patri nostro in predictis ducatu et dominio disponente Domino succedentes et nichilominus in indagine mentis nostre solercius revolventes fidelia et grata servicia, que idem nobis noster baro Phalislaus subcamerarius Plocensis hactenus exhibuit et se benivolum ad impendendum exhibet, prout convenit infuturum, donacionem dictam sibi factam per predictum pie memorie patrem nostrum ratam et gratam habentes ipsam presenti scripti patrocinio confirmamus. Et insuper sibi tamquam benemerito villam eandem mense ducalis Radzonowo, prout in suis graniciis et limitibus est distincta, iterata vice nomine nostro damus, donamus de consilio nostrorum baronum et conferimus ac de nostra munificencia ducali elargimur per ipsum ac posteros legittimos de ipso descendentes cum omnibus iuribus et pertinenciis ad eandem pertinentibus tenendam et realiter ac perpetuo possidendam et ad usus placitos convertendam, videlicet donando, commutando, vendendo iuxta, quod sibi sueque posteritati legittime utilius et melius videbitur expedire. Damusque sibi et sue dicte posteritati pro iure perpetuo infuturum, quod cum duo homines ipsius ville predicte inter granicias seu ubicumque mutuo se occiderint, pena erit capitis sua tota, quam vero ipsius homo de dicta villa alienum occiderit hominem ubilibet, pro pena capitis tercium denarium optinebit. Cum autem alienus homo eius hominem de predicta villa occiderit quolibet in loco, extunc media pars pene capitis ad ipsum et ad eius prefatos posteros pertinebit. Dabunt autem nobis incole inhabitantes predictam villam pro mensa nostra ducali unum arietem singulis annis, qui p o d w o r o w iB a r a n pollonice appellatur. Preterea damus, donamus et conferimus simili modo perpetuo eidem nostro Phalislao subcamerario ac suis posteris omne ius venaciones exercendi in toto nostro ducatu exceptis bonis et villis mense nostre ducalis ex ista parte fluvii Wisla, in qua parte castrum Plocz[ense] est constitutum, ita late, sicut decurrit fluvius Wisla supradictus. Ut autem hec donacio tam de consilio baronum nostrorum maturo racionabiliter et provide facta robur perpetue firmitatis obtineat et nullius adversitatis turbine valeat infringi, aut violari, ad perpetuam rei memoriam presens privilegium fieri iussimus et nostri sigilli appensione fecimus roborari, presentibus nostris satrapis, magne laudis viris, dominis: Dadzibogo pallatino Plocensi, Slawcone castellano Wysnensi, Imislao cancellario nostro et preposito ecclesie sancti Michaelis, Andrea castellano Plocensi, Andrea castellano Sochaczewiensi, Zemacone castellano Gostinensi, Andrea eciam subcamerario Gostinensi, Borsa vexillifero Plocensi et aliis quamplurimis fidedignis. Datum et actum in Plocz[ko], in crastino beati Michaelis archangeli sub anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo.

26

Kalisz, 27 grudnia 1355 r. Król Polski Kazimierz III Wielki nadaje księciu mazowieckiemu  Siemowitowi III na prawie lennym ziemię warszawską oraz Ciechanów, Sochaczew,  Wiskitki, Nowogród i Nowy Dwór.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, zb. dok. perg., nr 115 (XV w.); kop.: MK, ks. 3, k. 63v–64 (XVI w.); Bibl. PAN w Kórniku, zb. rkp. 00205, s. 137–140 (XVIII w.); Bibl. Czart. w Kr., TN, rkp. VII, nr 122, s. 547–550, nr 136, s. 611–612; reg.: MPH, t. VI, s. 630; druk: KDKM, nr LXXVII, s. 69–70; S. Kutrzeba, Wybór źródeł do historii ustroju Polski, z. 1: Epoka piastowska, Kraków 1928, nr 58, s. 90–92; IMT, t. I, nr 13, s. 15–16; NKDM, cz. II, nr 338, s. 350–352.

In nomine Domini amen. Nos Kazimirus Dei gracia rex Polonie tenore presencium notum facimus uniuersis, tam presentibus quam futuris, presencium noticiam habituris, quod licet terra Warschoviensis cum suo districtu, necnon castra, videlicet Czechonow, Sachaczow, Wyskythky, Novigrod, quod iacet super fluvium Pysth et Nowidwor circa fluvium Narew, cum ipsorum districtibus et pleno dominio per mortem illustris principis domini Kazimiri pie memorie filiastri nostri carissimi et feudalis incliti ducis Mazovie racione feudi, quod nobis cum dictis firmitatibus prestiterat sua in vita, ad nos dinoscantur pertinere, tamen quia consideratis pluribus obsequiis magnifici principis domini Semovithi, filiastri nobis sincere dilecti, illustris ducis Mazovie et domini Cirnensis, que nobis pluries exhibuit et in posterum exhibebit, laudabilem rempublicam, que competit nostre maiestati, singulari utilitati preferentes, ad preces eiusdem principis, ipsum de prenotatis municionibus et terris, secundum quod in suis utilitatibus et terminis sunt situate et distincte, infeudamus et damus sibi et suis filiis in feudum, dantes sibi dictarum immunicionum et castrorum omnimodam possessionem, de quibus quidem castris, immunicionibus seu terris et de aliis omnibus, videlicet Cirsko, Rawa, Gostynyn et Lyw, que inantea a nobis habuit, similiter in feudum et nunc iteratis vicibus infeudavit, tenebitur nobis per singulos annos tam in expedicionibus quam in gwerris quibusque cum sua gente contra quamlibet personam aut personas, reges vel pricipes aut alios cuiuscunque status vel condicionis existant, servicium et obsequium exhibere et in nullo contractum aut ordinacionem, quam vellet cum aliquo inire vel celebrare cum quibuscunque hominibus vel personis et specialiter cum Lithwanis, nos deserendo; promittimus etenim ob tante fidelitatis exhibicionem, nobis per eundem principem impense et racione omagii prelibati, ipsum dominum Semouithum fratrem nostrum dilectum et terras suas contra suos emulos et hostes quoslibet omni nostro posse unaliter defensare et in nullo deserere suis in adversis. Adicimus insuper, quod si de hac luce sine prole masculina, quod absit, decedere nos contingat, extunc idem frater noster et sui liberi cum ipsorum prenominatis terris ab omagii fidelitate et exhibicione serviciorum feudi a nostris successoribus sint penitus liberi et immunes, extante vero prole nostra masculina, idem princeps et sui filii ad similia feuda sibi tenebuntur velut nobis. Preterea, regalis maiestas nisi crescat in beneficiis nichil se putat dedisse, ea de causa, cum eodem principe graciam facientes ampliorem, post curriculum vite nostre, eciam prole nostra masculina tunc extante castrum Ploczsk cum tota terra, quam nunc tenemus, necnon castrum Wyschegrad et Plonysko cum suis districtibus, quod sumus post tempora domine Elizabeth relicte Wantkonis olim ducis Plocensis habituri de iure, racione donacionis, per filium suum ducem Bolkonem inibi nobis facte, eidem domino Semovitho Dei gracia illustri duci Mazovie fratri nostro dilecto et sue posteritati in totum restauramus et nullum alium preter ipsum vel eius posteritatem volumus esse dominum et dominari in predictis, similiter sub nomine feudi, ut est premissum. Sed ne in dubium aliquod temporibus nostris cum sepedicto fratre nostro domino Semowitho incidamus post decessum relicte Wantkonis predicte quicquid fuerit de terra districtus Wyschegradiensis ab ista parte fluminis Wysla versus Gostynyn situatum, hoc ad ipsum dominum ducem Somouithum et eius liberos perpetuo, illud autem, quod ab illa parte dicti fluvii de dicta terra fuerit, hoc ad nostrum dominium pertinebit. Volumus tamen, quod si quam donacionem in bonis terre Plocensis videlicet in villis et molendinis interim fecerimus quibuscunque personis, perpetuo duret et sit valitura. Insuper adiungimus, quod si per regem Bohemie vel quempiam hostem in prefato castro Plocensi impugnaremur et nollemus ad sui defensionem nos rite exponere, extunc non alteri nisi ipsi domino duci Semouitho, fratri nostro dilecto, idem castrum Plocense indubie promittimus assignare. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum in Kalysch in die beati Johannis apostoli et ewangeliste anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo quinto.

27

Kalisz, 27 grudnia 1355 r. Książę mazowiecki Siemowit III stwierdza, że otrzymał od króla Polski Kazimierza III Wielkiego na prawie lennym ziemię warszawską oraz Ciechanów, Sochaczew, Wiskitki, Nowogród i Nowy Dwór.

Or.: AGAD, zb. dok. perg., nr 44; kop.: AGAD, MK, ks. 3, k. 64–65; Bibl. PAN w Kórniku, zb. rkp. 00203, tzw. kopiarz J. Łaskiego, k. 53v–54 (XVI w.); Bibl. Czart. w Kr., rkp. 1306, autograf Roczników Jana Długosza, s. 60–861; tamże, TN, rkp. VII, nr 122, s. 350–353, nr 133, s. 605–606; nr 134, s. 607–608; nr 136, s. 612; druk: DKiM, nr 38, s. 328–329; S. Kutrzeba, Wybór źródeł do historii ustroju Polski, z. 1: Epoka piastowska, Kraków 1928, nr 59, s. 92–94; IMT, t. I, nr 14, s. 17–18; NKDM, cz. II, nr 339, s. 353–354; Joannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, Liber nonus, opr. D. Turkowska, Varsaviae 1978, s. 271–272; tłum.: Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga Dziewiąta, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1975, s. 343–345. 

Nos Semouitus, Dei gracia dux Mazouie et dominus Cyrnensis, coram vniuersis tenore presencium recognoscimus et publice profitemur, quod ab excellentissimo principe domino Kazimiro, Dei gracia illustri rege Polonie, patruo nostro dilecto, omnes terras illas seu municiones, quas uel que olim dux Kazimirus pie memorie frater noster dilectus habuit, et que ex morte ipsius racione feodi, quod ipsi domino regi prestiterat, iure obuenerunt, similiter in feodum recipimus, videlicet Varsouiam, Sochacew, Wiskidki, Cechonow, Nouigrod, quod iacet super fluuium Pys et Nouiduor cum eorum districtibus et dominiis, secundum quod sunt in ipsorum limitibus situate, pro nobis et nostris genitis habendas et possidendas eo iure, quo feodales similia dominia sponsione omagy suo domino prestita, tenere consueuerunt. Innouamus insuper feodum per nos olim domino regi factum cum nostris terris siue castris, videlicet Cirsco, Raua, Lyw et Gostinin, que castra ab ipso domino rege siue terras in feodum recipimus et omagium sibi debite fidelitatis prestamus, promittentes pura fide et absque dolo cuiuslibet fraudis cum potencia nostre gentis tam cum illa gente, quam in antea habuimus, tam cum ea modo ex feodo lucrata pro nostro posse ipsum dominum nostrum regem Polonie in omnibus guerris, expedicionibus et controuersiis habitis uel habendis quibuslibet, cum omnibus gentibus, paganis uelchristianis et contra quaslibet personas, reges uel principes, cuiuscunque status uel condicionis existant, fideliter adiuuareet ipsum non deserere in adversis. Spondemus insuper, quod nullam concordiam, pacem, ordinacionem aut contractum cum aliquibus hominibus et precipue cum Lituanis inire volumus, preter prefati regis scienciam et bonam uoluntatem. Et quia castrum Ploczsko nobis, necnon fratri nostro bone memorie duci Kazimiro premortuo, per eundem dominum regem in duobus milibus marcarum Polonici ponderis exstitit obligatum, ipsum exnunc a solucione pretacte pecunie solutum pure fecimus et quietum, idem castrum Plocense ad possessionem ipsius domini regis restaurantes, tantum tempore vite sue tenendum et habendum; post exitum vero anime sue, eciam prole sua masculina exstante, nichilominus ad nos et ad nostros filios seu successores prelibatum castrum Olocense cum tota terra similiter et Wissegrodense et Plonsco reddire et restitui omnimode debebunt, que similiter in feodum a suis tantum liberis, si quos habebit, tenebimus, sicut et nunc alias terras a prefato domino rego obtinemus. Preterea volumus, quod illa bona, que tenet serenissima princeps, domina relicta Vanconis, possessiones et hereditates sitas in districtibus Sochaceuiensi et Gostinensi post decursum vite sue ad nos in totum pertinebunt; illa autem, que sunt ex illa parte fluminis Visle ad ipsum dominum regem post mortem ipsius in Ploczsco volumus pertinere. Volumus eciam, quod si quam donacionem dominus rex predictus fecerit in terra Plocensi, tantum in villis uel molendinis volumus ratam obseruare. In huius rei testimonium sigillum nostrum presentibus duximus appendendum. Actum et datum in Calis in die beati Johannis ewangeliste, anno domini M CCC quinquagesimi quinto.

28

Sochaczew, 26 lipca 1365 r. Książę mazowiecki Siemowit III odstępuje braciom Piotrowi z Sosnkowa i Jakubowi z Krościna wieś Zajezierze (obecnie Zaździeż) w powiecie gostynińskim w zamian za wieś Drochowo.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, Księgi płockie grodzkie wieczyste, 16, k. 92–92v (XVI w.); MK, ks. 82, k. 252v–253 (XVI w.); druk: NKDM, cz. III, nr 76, s. 88–89.

In nomine Domini amen. Nos Semouitus Dei gracia dux Mazouie, Czirnensisque dominus et heres universis presentibus et futuris, quibus expedit, cupimus fore notum, quia hereditatem nostram Zaiezierze wlgariter nuncupatam, in districtu Gostinensi sittam, que per mortem Stanislai Deczsky cognominati propter prolis eiusdem carenciam in manus nostras et possessionem dominii nostri fuerat devoluta, commutavimus et duximus commutand[am] pro quadam alia hereditate Druchowo wlgariter dicta Petri de Sosncouo et Jacusy de Croscino fratrum et heredum villarum iamdictarum dantes et conferentes memoratam hereditatem Zaiezierze dictis fratribus, scilicet Petro et Jacussio et eorum quibusvis successoribus legittimis natis ac nascendis perpetuis temporibus pacifice et quiete habendam, tenendam et possidendam cum omni iure et iurisdictione, cum pascuis, pratis, agris, paludibus, mellificiis, lucris, questibus, singulisque aliis omnibus utilitatibus et proventibus, quibuscumque vocentur nominibus, ipsi ville adiacentibus et annexis, prout eadem villa in suis terminis et gadibus ab antiquo circumferencialiter est metata pariter et distincta. Damus eciam predictis fratribus Petro et Jacussio et eorum legittimis successoribus, uti prefertur, venacionem caprio lorum et hoc duntaxat in ambitu et circuitu terminorum hereditatis expressate Zaiezierze licite exercendam, dantes ipsis fratribus et eorum legit-) timis successoribus, necnon incolis hereditatis prefate piscacionem, seu piscium capturam in lacu nostro Wsdworsz sic appellato, quam quidem piscacionem ad littus suum vadendo solummodo exercebunt. Preterea damus predictis fratribus et eorum successoribus legittimis, ut quocienscumque, vel quandocumque incoie ville predicte se mutuo occiderint, caput cum pena pro se retinebunt. Cum vero proprius incola ville predicte extraneum, aut extraneus incola proprium incolam dicte ville occiderit, tunc predicti fratres et eorum successores legittimi, ut predicitur, mediam partem obtinebunt pene capitalis. In cuius rei testimonium sigillum nostrum maius presentibus est appensum. Actum et datum in Sochaczouia, in die sancte Anne matris Marie Virginis gloriose anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo quinto, presentibus testibus infrascriptis: Arnoldo cancellario Czernensi et Rauensi, Slauczone Wisnensi, Nemierza Czyrnensi, Gothardo Camenensi castellanis, Nicolao Rauensi, Martino Cziechonouiensi iudicibus, Johanne succamerario Czyrnensi et aliis quamplurimis fidedignis.

29

Rzym, 29 października 1367 r. Papież Urban V poleca rozsądzić spór między Bronisławem, proboszczem w Zegrzu w diecezji płockiej, a biskupem poznańskim Janem o dziesięciny m.in. z Sochaczewa [Pierwsza znana wzmianka o Sochaczewie w dokumencie wydanym przez papieża].

Or.: nie znany; kop.: Archivio Segreto Vaticano, Registra Avinionensia, t. 164, k. 390v–391, nr 223; reg.: B.P., t. II, nr 1560, s. 261; druk: Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia: maximam partem nondum edita ex tabulariis Vaticanis, deprompta collecta ac serie chronologica disposita, t. I, Ab Honorio PP. III usque ad Gregorium PP. XII 1217–1409, ab Augustino Theiner, Romae 1860, nr 870, s. 645–646; KDW, t. III, nr 1584, s. 303–304; NKDM, cz. III, nr 92, s. 105–106.

Dilectis filiis decano et archidiacono Dobrinensibus ac scolastico ecclesie Plocensis salutem etc. Exhibita nobis pro parte Wola, Polikow, Moscka, Mloczini, Mothocow, Waurisew, Sochaczew et Ciruonk villarum ruralium universitatum Poznaniensis diocesis peticio continebat, quod licet percepcjo omniurn decimarum proveniencium ex fructibus excrescentibus in dictis villis et earum prediis ad rectorem parrochialis ecclesie de Sgerz Plocensis diocesis pro tempore existentem de antiqua et approbata et hactenus pacifice observata consuetudine pertineat et tam dilectus filius Bronislaus ipsius ecclesie rector, quam predecessores sui rectores eiusdem ecclesie, qui fuerunt pro tempore, fuerint in possessione pacifica, vel quasi iuris percipiendi huiusmodi decimas a tempore, cuius contrarii memoria non existit, ac incole dictarum villarum huiusmodi decimas predicto rectori pro tempore preterito solverint et parali sint solvere in futurum, tamen venerabilis frater noster Johannes episcopus Poznaniensis minus veraciter pretendens huiusmodi decimas ad se pertinere dictos incolas monuit, ut sibi dictas decimas solverent antedictas et demum in eos diversas excommunicacionis sentencias promulgavit, dictasque villas ecclesiastico supposuit interdicto, prefatusque rector occasione dictarum decimarum predictos incolas multipliciter molestavit. Quare pro parte dictarum universitatum nobis fuit humiliter supplicatum, ut providere eis super premissis de benignitate apostolica dignaremur. Nos itaque huiusmodi supplicacionibus inclinati discrecioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatenus vocatis, qui fuerint evocandi, prefatis incolis, si hoc humiliter postulaverint, receptis tamen prius ab eis caucionibus vdoneis super eo, pro quo excommunicati habentur, quodsi sentencias easdem in eos tibi constiterit iuste latas, vestris et ecclesie mandatis parebunt, eos ab huiusmodi excommunicacionum sentenciis absolvere et prefatum interdictum relaxare, si et prout iustum fuerit, procuretis ac auditis hincinde propositis, quod canonicum fuerit, appellacione remota decernatis facientes, quod decreveritis, auctoritate nostra firmiter observari. Testes autem, qui fuerint nominati, si se gracia, odio, vel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam appellacione cessante compella[ti]s veritati testimonium perhibere, non obstante, si eisdem episcopo et rectori, vel quibusvis aliis communiter, vel divisim a Sede Apostolica indultum existat, quod interdici, suspendi, vel excommunicari non possint per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi mencionem. Quodsi non omnes hys exequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nichilominus exequantur. Datum Rome apud Sanctum Petrum, IIII kalendas Novembris pontificatus nostri anno quinto.

30

Sochaczew, 25 lipca 1368 r. Książę mazowiecki Siemowit III oświadcza, że sprzedał Mikołajowi z Rozniszewa wsie Habdzin i Brzeście w powiecie czerskim oraz na prośby Wojciecha syna Mikołaja przenosi je na prawo niemieckie, którego używa miasto Czersk [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o podkomorzym sochaczewskim Andrzeju z Korabiewic].

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK (Mazowiecka), ks. 5, k. 208–208v; druk: KDKM, nr LXXXV, s. 78–80; NKDM, cz. III, nr 100, s. 113–114.

In nomine Domini amen. Nos Semouithus Dei gracia dux Mazouie Czirnensisque dominus et heres notificamus universis, tam presentibus, quam futuris, quorum audiencie presens scriptum fuerit recitatum, quod licet ville, videlicet Chebdzino et Brzescze cum sua libertate ad ipsas pertinente, site in districtu Czirnensi, que per mortem Krczonkonis quondam inter vivos heredis villarum predictarum ad nostre possessionis dominium nomine vulgariter pusczine ad nos fuerant devolute, verumtamen attendentes, quia Petronella conthoralis Nicolai nobilis viri de Roszniszewo, soror germana Krczonkonis prenotati, cum suo marito Nicolao iamdicto ad eadem bona, sive villas sint proximiores ius pingius ibidem pre ceteris optinentes, eapropter bona iamdicta eidem Nicolao et quibusvis suis legittimis successoribus natis ac nascendis vendidimus pro centum et duodecim marcis grossorum cum medio ponderis Cracouiensis habenda et tenenda, necnon pacifice et quiete perpetuis temporibus irrevocabiliter possidenda cum omnibus utilitatibus et proventibus ac usufructibus ipsis villis adiacentibus et annexis, qui pronunc inibi sunt, aut inposterum poterint inveniri, prout eedem ville ab antiquo in suis terminis et gadibus sunt limitate circumferencialiter et distincte. Preterea, cum Nicolaus prenotatus diem clausit extremum, extunc Alberti filiis sui, veri et legittimi successoris piis supplicacionibus graciose inclinati villas superius expressatas, videlicet Chebdzino et Brzescze cum sua libertate de iure Polonico in ius Theutonicum, quo Czirsko nostra civitas fruitur, transmutamus dantes incolis in agris et in domibus antiquis ibidem se locantibus unum annum, qui vero in silvis, rubetis, vel mericis se locaverint, damus et tenore presencium concedimus a data presencium octo annorum omnimodam libertatem. Qua elapsa de quolibet manso culto et locato per duodecim grossos Pragenses ad diem sancti Martini confessoris singulis annis perpetuis temporibus incole predictarum villarum nobis et nostris successoribus solvere tenebuntur. Illi vero incole, qui in predictis villis antiquo sunt locati, de quolibet manso ad diem sancti confessoris Martini proxime venturum per duodecim grossos Pragenses nobis solvere sint astricti. In cuius recompensam volumus, quod ab omnibus solucionibus, laboribus et vexacionibus universis iuris Polonicalis incole villarum iamdictarum sint soluti et exem[p]ti et specialiter ab hys, que secuntur, videlicet: sep, obraz, n a r z a ż, a p o r c o, vacca et ariele, a pozewne, nyestane, podymne, stroza, szrzon, pobor, przebodwod, agodne, pzarszkye, bobrowe, socolowe, a collectis et contribucionibus ceteris omnibus, quocumque nomine censeantur; eo presertim excepto, quod cum nupcias filiorum, aut filiarum nostrarum divina disposicione celebrav[er]imus, vel, quod absit, nos, aut quempiam ex filiis nostris captivitatem incurrere, aut terram nostram redimere, vel aliam emere contigerit, tunc volumus, quod cum omnibus villis in ducatu nostro consistentibus equali iure Theutunico locatis, quam tunc super ipsas imposuerimus, predictarum villarum incole nobis persolvent exaccionem. Absolvimus insuper incolas villarum memoratarum ab omnibus laboribus nostris et a iudiciis pallatini et a iudiciis iudicum nostrorum omnium et castellanorum, ut per eos decetero non iudicentur, nec cittentur et cittati non compareant pena qualibet omnimode non sequente, nisi predicto Alberto, aut suis successoribus legittimis, vel coram ipsorum sculteto astabunt iure proprio Theutunico responsuri. Damus eciam iamdicto Alberto et sue legittime posteritati, ut quociescumque, vel quomodocumque incole dictarum villarum se mutuo occiderint, caput et penam pro se retinebunt. Cum vero proprius incola sepedictarum villarum extraneum, aut extraneus incola proprium incolam earundem villarum occiderit, tunc dictus Albertus et sui legittimi successores mediam partem obtinebunt pene capitalis. In quorum omnium testimonium premissorum presens privilegium scribi et sigilli nostri maioris appensione fecimus roborari. Actum et datum in Sochaczeuia, in die sancti Jacobi apostoli gloriosi anno Domini millesimo tricentesimo sexagesimo octavo, presentibus honorabilibus et nobilibus viris dominis: Dobrogostone preposito et canonico Cracouiensi, doctore decretorum, Johanne Jelytho dieto Czirnensi, Andrea de Korabowicze Rauensi et Sochaczouiensi succamerariis, Stephano capitaneo Gostinensi et Czechonouiensi, Johanne Sglesz dieto subdapifero Czirnensi et aliis quamplurimis fidedignis testibus ad premissa. Scriptum per manus Jacobi plebani de Byala, notarii curie nostre.

31

Sochaczew, 25 lipca 1368 r. Książę mazowiecki Siemowit III zawiera z biskupem poznańskim Janem ugodę w sprawie dziesięcin ze wsi książęcych [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o Sochaczewie jako mieście].

Or.: nie znany; kop.: AAP, CP 2 (Liber privilegiorum B), k. 13r (XVI w.); reg.: O. Balzer, Corpus Iuris Polonici, Lwów 1891, nr 285, s. 74; druk: KDW, t. III, nr 1601, s. 317; IMT, t. I, nr 21, s. 27; NKDM, cz. III, nr 101, s. 114–115; tłumaczenie fragmentu tekstu na język polski w: B. Kwiatkowski, Dzieje Sochaczewa, t. 2: W okresie przynależności do Księstwa Mazowieckiego 1202–1476, Sochaczew 2007, s. 85.

Noverint universi, tam presentes, quam futuri, guibus aperta fuerit noticia subscriptorum, quod nos Semouitus Dei gracia dux Mazovie Cyrnensisque dominus et heres cum venerabili in Christo patre et domino, domino Johanne divina providencia Poznaniensi episcopo super solucione censuum racione decimarum de nostris villis iam denovo, seu noviter locatis in diocesi Poznaniensis ecclesie consistentibus et presertim de hys villis, quarum nomina subsecuntur, videlicet Rybno, Rozlazlowo, civitas Sochaczow, Cyruonka, magna Wola Warsszouiensis, Mostky sive Pouanscky, Vaurziszewo, Mloczini, Libertas Grodensis, Bantkowska Wola et de aliis omnibus nostris villis, si que sunt locate, de verbo ad verbum talem fecimus ordinacionem: Nam incole villarum nostrarum iamdictarum, qui eidem domino episcopo antea decimas non solvebant, de quolibet manso culto et locato per sex grossos monete currentis singulis annis ad tempora vite nostre in die sancti Martini confessoris eidem domino episcopo Poznaniensi racione decime solvere tenebuntur. Illi vero incole villarum nostrarum iamdictarum, qui predicto domino episcopo et ecclesie sue decimas manipulatasexsolvebant, similiter decimam manipulatim singulis annis solvere astricti. Preterea per nos extitit ordinatum et decretum, quod si aliquas villas in nostro ducatu de novo locare contingat ad nostram mensam ducalem spectantes, extune incole villarum earundem elapsis annis libertatis similiter per sex grossos monete currentis ad diem sancti Martini confessoris singulis annis eidem domino episcopo et suis successoribus racione decime similiter ad tempora vite nostre, ut superius est expressum, de quolibet manso locato et possesso solvere teneantur; dantes cum domino episcopo prenominato incolis villarum, videlicet in Kaczkouo, Gomolky et Smarkowska Wola, coniuncta manu et insolidum omnimodam libertatem per spacium annorum, qui eisdem incolis pro locacione per nos fuerant primitus dati et concessi. Harum quibus nostrum sigillum est appensum testimonio litterarum. Actum et datum in Sochacouia in die sancti Jacobi apostoli gloriosi anno Domini M°CCC°. sexag[esim]o octavo, presentibus testibus inrascriptis: dominis Dobrogostio preposito et canonico Crac[ouiensi], decretorum doctore ac cancellario nostro, Nemerza castellano Sochaczouiensi, Iohanne Czirnensi, Andrea Rauensi et Sochaczouiensi subcamerariis, Johanne Sglesz Cirnensi, Wlodimirio W[ar]sz[o]uiensi subdapiferis, Stephano capitaneo Gostiniensi et Czecho[no]wiensi et aliis quamplurimis fide dignis testibus ad premissa.

32

Sochaczew, 25 lipca 1368 r. Książę mazowiecki Siemowit III odstępuje biskupowi poznańskiemu Janowi wieś Kukały w powiecie czerskim w zamian za wieś Biskupice i siedlisko  Kościelisko oraz za zaległe sumy z powodu dziesięcin [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o kasztelanie sochaczewskim Niemierzy z Nieborowa i podkomorzym  sochaczewskim Andrzeju z Korabiewic].

Or.: AAP, dok. perg., nr 00099; kop.: AAP, CP 1 (Liber privilegiorum A), k. 49–49v, nr 45 (XVI w.); CP 2 (Liber privilegiorum B), k. 22v–23, nr 11 (XVI w.); druk: KDW, t. III, nr 1602, s. 318–319; NKDM, cz. III, nr 102, s. 115–117.

In nomine Domini amen. Labilis enim est humana memoria, ideo ei litterarum testimonio subvenitur. Proinde noverint universi, tam presentes, quam posteri, litte­rarum presencium noticiam ha bituri, quod nos Semouitus Dei gracia dux Mazouie, Cyrnensisque ominus et heres, de bona nostri animi deliberacione, nec non baronum nostrorum consilio accedente villam nostri ducatus et dominii, que Kukali wlgariter nuncupatur, sitam in districtu Cyrnensi, cum venerabili in Christo patre et domino, domino Johanne episcopo Poznaniensi duximus commutandam et exnunc tenore presencium commutamus pro quadam alia villa viliori, seu peiori ecclesie Poznaniensis, que Byskupicze dicitur, situata in eodem districtu Cyrnensi et pro quadam area Kosczelisko wlgariter dicta, ex opposito nostri castri Cyrnensis consistente et pro quibusdam debitis racione decimarum, in quibus eramus eidem domino episcopo et ecclesie Poznaniensi obligati. Unde racione debitorum iamdictorum et dampnorum alias per nos iamdicto domino episcopo et ecclesie Poznaniensi prenotate illatorum, seu irrogatorum villam nostram Kukali iamdictam memorato domino episcopo et ecclesie Poznaniensi prefate appropriamus, ascribimus et incorporamus habendam et tenendam, nec non pacifice et quiete perpetuis temporibus irrevocabiliter possidendam cum omni iure et emunitate, quibus omnes et singule alie ville dicte ecclesie Poznaniensis gaudent et fruuntur, necnon cum omnibus utilitatibus et proventibus singulisque aliis omnibus fructibus et questibus, quibuscumque vocentur nominibus, eidem ville adiacentibus et annexis, qui pronunc inibi sunt, aut inposterum per industriam hominum poterint inveniri, prout eadem villa in suis terminis et gadibus ab antiquo est metata circumferencialiter et distincta, promittentes eidem domino epis­copo et ecclesie Poznaniensi memorate eandem villam dictam Kukali exbrigare et liberam facere apud omnes heredes eiusdem ville, seu alios quoscumque, si per quospiam questio fuerit mota, qui dicent in eadem villa se ius habere, quocienscumque et quandocumque fuerit oportunum. Ut autem hec commutacio nostra robur perpetue firmitatis valeat optinere, presens privilegium scribi et sigilli nostri maioris appensione fecimus roborari in testimonium omnium premissorum. Actum et datum in Sochaczowia, in die sancti Jacobi apostoli gloriosi anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo octavo, presentibus honorabilibus et nobilibus viris dominis: Dobrogostone preposito et canonico Cracouiensi, doctore decretorum ac cancellario nostro, Nemerza castellano Sochaczouiensi, Andrea Rawensi et Sochaczouiensi, Johanne Cyrnensi subcamerariis, Johanne dicto Sglesz Cyrnensi, Wlodimiro Warszouiensi subdapiferis, Stephano capitaneo Gostinensi et Cechonouiensi et aliis quampluribus fidedignis. Scriptum per manus Jacobi plebani de Bala, notarii curie nostre.

33

1370 r. Książę mazowiecki Siemowit III po śmierci króla Polski Kazimierza III Wielkiego zajmuje zamki w Płocku, Rawie, Wyszogrodzie, Gostyninie i Sochaczewie i włącza je w skład swojego królestwa – XV-wieczna relacja Jana Długosza.

Druk: Joannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, Liber nonus, opr. D. Turkowska, Varsaviae 1978, s. 348–349; tłum.: Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga Dziewiąta, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1975, s. 440.

Semovitus Maszovie dux, morte Kazimiri Polonie regis a [ . . . ], quem ob id in curia regis tenebat, nunciata, castra illico Ploczsko, Rawa, Vischegrad, Gostinin et Schochaczew adiit et ea extunc sui iuris fecit, capitaneis et tenutariis illorum et ex precepto Kazimiri regis, quod vivens illis fecerat, et ex precio, qnod illis datum et promissum a Schemovito duce Maszovie fuerat, in dicionem illius ultro spect a ntibus.

34

Sochaczew, 22 lipca 1376 r. Książę mazowiecki Siemowit IV potwierdza szpitalowi św. Ducha w  Rawie nadanie 7 łanów w Rawie i 3 w Komorowie z ogrodami i siedliskami oraz wsi Byszowice przez mieszczanina rawskiego Mikołaja Pęczatkę (Pączatkę).

Or. nie znany; kop.: Bibl. PAN w Kórniku, zb. rkp., Kopiarz dokumentów z XV w. (Kopie dokumentów mazowieckich 1286–1441), nr 00194, k. 44v; AGAD, MK, ks. 13, k. 16–17 (XV w.); druk: NKDM, cz. III, nr 170, s. 184–185; uzupeł.: A. Supruniuk, Uzupełnienia i uwagi do Nowego kodeksu dyplomatycznego Mazowsza, „Studia Źródłoznawcze”, t. XL, 2002, s. 143; reprodukcja kopii dokumentu na s.

In Christi nomine eiusque Matris Virginis Gloriose amen. Nos Semouithus Dei gracia dux Czirznensis et Rawensis universis presentibus et futuris, presencium noticiam habituris cupimus fore notum, quod discretus vir Nicolaus dictus Paczanthka civis noster Rawensis de consensu nostro benivolo ad honorem Dei Omnipotentis et Sancti Spiritus hospitale ibidem in Rawa fundavit, quod quidem hospitale septem mansis in Rawa et tribus mansis in Comorowo utrobique cum areis et ortis extitit dotatum. Post hoc idem civis hereditatem Byssewicze wlgariter dictam cum sorte, quam Miroslaus in obligacione tenuit, eidem hereditati adiacenti et eciam pertinenti et cum omnibus fructibus, redditibus ac universis utilitatibus, qui nunc in dicta hereditate sunt, vel inposterum poterint inveniri, prout dicta hereditas est distincta et eciam limitata a nobili viro Stephano capitaneo Mazouie pro sexaginta sexagenis grossorum Pragensium monete peccunie fratri Henrico preposito dicti hospitalis et suis succes­soribus nomine eiusdem hospitalis emit et eciam comparavit, quam siquidem heredi­tatem dictus Stephanus constitutus personaliter primo coram inclito principe ac domino Semouitho Dei gracia duce Mazouie, genitore nostro dilecto, demum coram nobis et nostris baronibus dieto preposito, Vel suis successoribus quocienscumque nomine hospitalis predicti libere in perpetuum resignavit tradens eidempossessionem corporalem dicte hereditatis nichil iuris, vel dominii sibi et suis successoribus in eadem reservando. Promisit eciam dictus Stephanus pro se et suis successoribus, quod si super eadem hereditate, vel sorte predicta quispiam dieto preposito, vel suis successoribus quocienscumque, vel quandocumque in iudicio, vel extra moverit questionem pro eadem et suis successoribus intercedere et in causa eadem usque ad finem stare, necnon dictam hereditatem cum sorte predicta integraliter exbrigare cum effectu et, quod absit, si exbrigare non posset, vel non valeret, aut negligenciam in hoc committeret, tunc dictus Stephanus, vel sui successores preposito sepedicto, vel suis successoribus, qui pro tempore fuerint, tenebunt[ur] LX-ta sexagenas grossorum Pragensium in parata peccunia numerata restituere et assignare omni difficultate cessante. Que omnia superius promissa videlicet fundacionem, dotacionem diete hereditatis vendicionem approbamus, ratificamus et in perpetuum presentibus confirmamus adicien[tes], quod incole ville predicte et incole septem mansorum in civitate Rawa et trium mansorum in Comorowo et utrobique ortorum incole nullis laboribus, sendtutibus nostris et successorum nostrorum, seu exaccionibus et contribucionibus, collectis, quibuscumque nominibus censeantur, vel aliis iuribus et consuetudinibus, que dominium nostrum concernunt, fuerint astricti, sed plena et omnimoda in perpetuum gaudebunt libertate. Nec eciam coram alio iudice, vel iudicibus nostris, aut castellanorum nostrorum, vel palatinorum, nisi coram preposito hospitalis predicti, vel suis iudicibus astabunt iure Theutunico pleno, quo civitas nostra Rawa fruitur in omnibus suis clausulis et membris cuilibet querulanti responsur[I]. Si vero incole eiusdem ville, vel mansorum et ortorum predictorum mutuo se occiderint, dictus prepositus caput cum pena pro se retinebit. Ubi autem proprius incola extraneum, aut extraneus proprium occiderit, tunc idem prepositus medietatem “obtinebit pene capitalis”. Ut autem omnia premissa robur obtineant perpetuum firmitatis presentem litteram scribi fecimus cum annotacione testium, sigilloque nostro ad perpetuam rei memoriam communiri. Actum et datum in Sochac[zow], in die beate Marie Magdalene anno Domini M° CCC° LXXVI, pre­sentibus: venerabili in Christo patre domino Dobeslao Dei gracia episcopo Plocensi, Petro officiali Plocensi Andrea marsalcone nostro et dapifero Warschouiensi, Swanthoslao dieto Sulycza succamerario Calissiensi, Otta succamerario Wladislauiensi, Tworkone suppincerna Ra[uensi] et pluribus fidedignis testibus ad premissa.

35

Sochaczew, 27 kwietnia 1377 r. Książę mazowiecki Siemowit III wydaje dla swoich ziem statut regulujący niektóre dziedziny prawa sądowego.

Or.: nie znany; kop.: Bibl. PAN w Kórniku, Kodeks Działyńskich V (D V), zaginiony; AGAD, MK, ks. 1, k. 1–4; AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkp., nr 4; reg.: O. Balzer, Corpus Iuris Polonici, Lwów 1891, nr 286, s. 74; druk: SPPP, t. I, s. 269–274; IMT, t. I, nr 22, s. 28–33; tłumaczenie tekstu na język polski w: B. Kwiatkowski, Dzieje Sochaczewa, t. 2: W okresie przynależności do Księstwa Mazowieckiego 1202–1476, Sochaczew 2007, s. 96–99.

[Statuta Semoviti III ducis in Sochaczow 27 aprilis 1377 edita]

In nomine Domini amen. Hec sunt iura, statuta in terra Mazovie conscripta per serenissimos principes, videlicet dominum Semovitum, Dei gracia ducem tocius Mazovie, necnon dominum Iohannem, ducem Warschoviensem, et ducem Semovitum, ducem Czyernensem, ubi affuerunt strenui et nobiles terre eiusdem, videlicet dominus Nassutho Vysnensis, Nyemyerza Szochaczeviensis, Albertus Varschoviensis, Sassinus Ravensis, Schyschka Wysschegrodzyensis, Rogala Gostinensis castellani ect. Actum in Szochaczewo feria secunda post dominicam Cantate anno Domini 1377 etc. amen.

[1] Ut iudicia antiqua non reiterentur

Primo et principaliter omnia iudicia, que tempore ducum vigebant pie memorie, videlicet domini Semoviti antiqui, Troydeni et Wankonis, [abrogamus], ita tamen, quod eadem iudicia antiqua, pro quibuscunque causis extiterint, amodo reiterari non debent, sed pocius premissa iudicia et cause omnes a memoria debent removeri perpetuumque silencium eisdem imponimus pariter et imposuimus.

[2] Non resignantem accionem que pena sequitur

Item omnis homo ille, qui non fuerit circa accionem, que dicitur p r z a, in iudicio coram iudicibus et non resignat suam accionem, idem ad perdicionem neque ad penam iudicari tenetur nec [causam] suam perdet.

[3] Frater non respondebit fratre extra terram existente

Item si quis homo fuerit citatus ad iudicium, et ipse propter sui fratris absenciam respondere coram iudice recusaret, et si idem absens per honesta servicia et sua facta de terra recederet, tunc eidem absenti ad unum annum, et si in anno parere nequiverit, tunc ad secundum annum, et si similiter secundo anno stare non poterit, tunc ad tercium annum terminus superflue ei per iudices assignari debet. Et si in eodem tercio anno non supervenerit, tunc frater, qui nolebat respondere absque suo fratre, pro parte sue hereditatis respondere debebit, ad partem vero fratris sui absentis intromittere se non debebit.

[4] Prescripcio maleficiorum

Item domini duces Semovitus senior, Iohannes et Semovitus iuniores, omnes suos malefactores seu fures vel latrones, cuiuscunque condicionis fuerint aut status conscribere [debent mandare] et eosdem unus ad alterum in scriptis enarrare. Et si quis ex eisdem prescriptis suam innocenciam et infamiam non curaverit expurgare, extunc iuxta factum suum, prout demeruit, licite sustinere debet.

[5] Obligacio in XXXta annis non redempta perpetuatur

Item si aliquis homo suam hereditatem alicui pro pecuniis aut pro quibuscunque rebus obligat a tempore hodierno, illa obligacio ad XXXta annos integros durabit et si eciam in iisdem XXX annis eadem hereditas per heredem legitimum non fuerit redemta, tunc ille, qui in obligacione tenet, in perpetuum tenebit; ille vero [obligatarius] ipsam hereditatem perpetuis temporibus non rehabebit.

[6] Divisio, licet non ratificata, post triennium perpetuatur

Item si inter aliquos homines facta fuerit divisio, ita quod unusquisque ex fratribus suam habeat porcionem, et hec tamen divisio non esset per eosdem in presencia ducum vel iudicum ordinata ad tercium annum, et tunc unus alterum non debebit inquietare, sed unus alium post elapsum trium annorum in tranquillitate sedere permittat.

[7] Actor homicidii queratur

Item si inter aliquos homines, cuiuscunque condicionis extiterint, gwarra seu dissensio evenerit, extunc ille, cui pater, frater vel quispiam ex amicis est interfectus, reum temptare et inspicere debebit, iustum vero non debebit impedire. Et si ausu temerario iustum in domo vel extra domum irritaverit, tunc honore et bonis suis privetur et precipue ipsum cum collo evitare opportebit.

[8] De inculpato pro forticinio

Item cum aliquis fuerit inculpatus pro forticinio vel diffamatus, talis sex testes producere debet, et illi testes pro ipso iurara debebunt, ipse autem solus non iurabit. Tamen eosdem testes de triplici geneloya producere debet pro sua infamia; quos utique testes terre seniores acceptabunt.

[9] Concordia cuiuslibet cause innotescat iudicio

Item quando mediatores de iure concordie vel alicuius dissensionis se ad iudicium attraherent, tunc debent suam ordinacionem coram dominis enarrare. Si autem alibi extra iudicium inire concordiam voluerint, aliis testibus se educant.

[10] Masculus a XV, femina a XII annis respondebit

Item cum puer masculus XV annos a nativitate sua non haberet, talis in iudicio respondere non debebit, sed elapsis sibi XV annis debet sibi unum actorem ordinare, qui dicitur p y e r c z a, et mediante actore illo ad obiecta respondere sit astrictus. Puella vero ad XII annos non tenetur respondere.

[11] Inculpatus pro furticinio per principem

Item quando princeps aliquem hominem pro furticinio inculpaverit, ipsum asserens furem, extuns eidem terminus ad sex septimanas, iterum ad secundas [sex] septimanas et superflue ad tercias sex septimanas assignetur et si iterum in eisdem decem et octo septimanis iustum se non fecerit, tunc princeps in sua bona hereditaria et mobilia se intromittere debebit, ipse autem cum collo suo debet se vitare.

[12] De eodem

Item quando princeps aliquem furem suspendere mandaret, et aliquam super eo vindictam sumeret pro suis excessibus, tunc ad suam hereditatem vel ad sua bona ipse princeps minime intromittere se debebit, quia ipse omne debitum in collo suo persolvit, sed utique uxorem vel pueros ipsius in eisdem bonis residere debet permittere pacifice.

[13] Articulus

Preterea, quando aliquis homo furticinium aliquod perpetraret, et postmodum fugeret in terram alienam, et ibidem in terra aliena suspenderetur, extunc dux in [et] ad omnia bona sua libere se intromittat, et ipsa bona perpetue obtineat.

[14] Quantitas pene pro verbere kmethonum

Item quando aliquis miles kmethonem vulneraverit, tunc kmetho super eundem militem debet querulari, dominus vero eiusdem kmethonis circa iudicium assistere debet. Et si idem kmetho super adversario iudicialiter adquesierit, tunc talis dominus, cuius kmetho fuerit vulneratus, tres marcas recipiet; kmetho vero pro suis vulneribus sex scotos accipiet, penis ducalibus exceptis.

[15] Homicidium militis super militem

Item quando miles militem interfecerit, pro milite interfecto quadraginta marcas grossorum monete communis numerique in terra Mazovie currentis persolvere tenebitur interficiens.

[16] Agens pro immobilibus vicinis conprobabit

Item cum duo homines inter se moverint querimonias pro agris, a campis et usibus ceteris, extunc ille, qui asserit suos usus illos esse, debet approbare cum vicinia, que dicitur o s s a d a, vel cum senioribus alias s t a r c z y. Et si quispiam pro suis campis vel aliis usibus ad spacium trium annorum taceret, tacere debet imperpetuum.

[17] Quantitas vituperii militis per militem

Item quando aliquis miles alicui militi vituperium intulerit, extunc ille, cui vituperium est illatum, suam miliciam approbando, debet statuere ex sua geneloya duos pociores et seniores, de duobus geneloys aliis per duos testes producere debet in testimonium, et cum approbaverit, extunc ille diffamans diffamato quinque marcas pro vituperio et V duci dare debebit.

36

Sochaczew, 13 czerwca 1378 r. Książę mazowiecki Siemowit III przenosi wsie Łochów i Miednik Wawrzyńca Pieńka na prawo chełmińskie [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o kasztelanie sochaczewskim Niemierzy z Nieborowa i podsędku sochaczewskim Strachocie].

Or.: spalony w 1506 r.; kop.: AGAD, MK (Mazowiecka), ks. 18, k. 258–258v (XVI w.); druk: NKDM, cz. III, nr 206, s. 221–222.

In nomine Domini amen. Nos Semouitus Dei gracia dux tocius terre Mazouie, dominus et heres Plocensis, notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, presencium litterarum noticiam habituris, quod consideratis et inspectis fidelibus serviciis nobilis Laurencii Pyeniek, que nobis impendit et in posterum Domino favente impendet, villas ipsius in Lochowo et in Myednyk in districtu Varschoviensi sittas de iure Polonico in ius Thev[toni]cum Chelmense transferimus et transmutamus cum disposicionibus, punctis, condicionibus et clausulis universis. Verumtamen incole seu homines in predictis villis residentes pro huiusmodi iuris et gracie donacione per quatuor grossos Prahenses de quolibet manso culto et possesso ad diem s, Martini confessoris nobis et nostris successoribus solvere singulis annis tenebuntur. In cuius rei recompensam volumus, quod incole predictarum villarum ab omnibus exactionibus, solucionibus et laboribus nostris universis sint soluti, liberi penitus et exempti et specialiterab is, que secuntur, videlicet: asyep, obrzasz, narzasz, a porco, vacca et ariete, apozewnye, nyestane, aSrzon, przewod, socolove, p o t h d y m n y eetbobrowe, a collectis et contribucionibus, ceteris omnibus angariis et preangariis, quibuscumque nominibus vocentur et presertim excepto, quod cum nupcias nostras, aut filiorum nostrorum nobis filia divina disposicione celebraverimus, aut, quod absit, nos, vel quempiam ex filiis nostris, captivitatem incurrere, aut terram nostram redimere, vel aliam emere contingerit, tunc volumus, quod incole villarum predictarum cum omnibus villis in ducatu nostro consistentibus equali iure Theu[tonii]co locatis similem exactionem persolvant, quantam et qualem pro illa, que super ipsas generaliter duxerimus imponendam. Preterea absolvimus incolas predictarum villarum ab omnibus iudicibus iudiciorum nostrorum, omnium palatinorum et castellanorum et capitaneorum, ut per eos non iudicentur, nec stent et cittati non compareant pena omnimoda nulla eos sequente, nisi coram nobis sepedicto, aut nostris successoribus, vel eorum sculteto astabunt iure Thev[toni]co responsuri. Damus eciam supradicto nobili et eius successoribus infra limites villarum antefatarum omnes causas tam magnas, quam parwas, criminales, quam civiles iudicare, carceres, et patibulas erigere, omnes excessus et delicta punire, licet vindicta sanguinis mutilacionem membri, aut ultimum suplicium deposcat. In cuius rei testimonium sigillum nostrum est appensum. Datum in Szochaceu, in die S. Trinitatis sub anno Domini millesimo ccc Lxx viij, presensibus hys testibus: Nyemyerza castellano Szochacen[si], Andrea marsalco nostre curie subcamerarioque Ravyensi, Stephano capitaneo nostro succamerarioque Gostinensi, Strachota subiudice Szochocensi aliisque pluribus fidedignis. Datum per manus Martini vicecancellarii Mazouie, necnon canonici Plocensis ecclesie et plebani Msczonovyen[sis].

37

Sochaczew, 14 sierpnia 1378 r. Książę mazowiecki Siemowit III potwierdza uposażenie szpitala św. Ducha w Rawie, dokonane przez mieszczanina rawskiego Mikołaja Pęczatkę (Pączatkę).

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 203, k. 471–471v (XVII w.); druk: NKDM, cz. III, nr 208, s. 226–227.

In Christi nomine eiusque Matris Virginis gloriosae amen. Nos Semouitus Dei gratia dux totius Masouiae universis, praesentibus et futuris, praesentium notitiam habituris, quibus expedit, cupimus fore notum, quod discretus vir Nicolaus Paczatka civis noster Rauensis de consensu nostro benevolo ad honorem Omnipotentis Dei et Spiritus Sancti ibidem in Rawa de novo hospitale fundavit, quod quidem hospitale praefatum septem mansos in Raua, quinque videlicet in nova civitate, in quibus ecclesia seu oraculum est erectum, residuum vero mansorum circa agros advocati tendendo ad sareptam, reliqui duo mansi in antiqua civitate incipiendo a fluvio Rawa in tam longum et latum, prout currunt agri eiusdem cwtatis et tribus in Komorowo utrobique cum areis et hortis est dotatum. Post hoc idem civis haereditatem Biszczeuicze vulgariter dictam cum sorte, quam Miroslaus in obligatione tenuit, eidem haereditati adiacentem, ex antiquo pertinentem cum omnibus fructibus, redditibus ac universis utilitatibus, quae nunc in dicta haereditate sunt, vel in posterum per hominum industriam poterint inveniri, prout dicta haereditas est distincta et limitata, a nobili domino Stephano capitaneo totius Masouiae pro sexaginta sexagenis grossorum Pragensium numeratae pecuniae emit et comparavit et religioso fratri Henrico Ordinis beati Benedicti ad praesentationem venerabilis Arnoldi abbatis conventus de sancto A[da]lberto in Ploczko dedit, donavit et dandum successoribus de eodem monasterio ordinavit perpetuis temporibus. Quam quidem haereditatem dictus Sebastianus constitutus personaliter coram nobis ac venerabili domino Dobeslao episcopo Plocensi ac baronibus nostris dieto abbati et conventui suo nomine dicti hospitalis libere et in perpetuum resignavit tradens eidem possessionem realem et corporalem dictae haereditatis, nihil iuris, domini! sibi et suis successoribus in eadem relinquendo. Promisit etiam dictus Stephanus pro se et suis successoribus quandocumque et quotienscumque in iudicio, vel extra quis moveret questionem de eadem haereditate et dicta obligatione praedictae sortis, tunc dictus Stephanus et successores sui in eadem causa debet intercedere et usque ad finem litis stare defendendo et, quod absit, si exbrigare non posset, tunc dictam summam debet realiter restituere praeposito protunc existenti, omni difficultate cessante. Quae omnia superius praemissa, videlicet fundationem, collationem, dotationem approbamus adiicientes, quod praepositus pro tempore existens coram nullo iudice astare debet in causa bonorum dicti hospitalis, nisi coram nostra persona ducali, aut nostrorum successorum, simul cum incolis dictorum bonorum, qui omnes poenas, quas, si ipsi incurreri[n]t, vel incolae, nulli solvant, sed perpetua libertate gaudebunt. Et omnes incolae praedicti iure Culmensi per eundem praepositum in omnibus causis iudicabuntur iuxta morem civitatis nostrae praedictae. Ut autem omnia praemissa robur firmitatis obtineant, praesentem litteram scribi fecimus cum annotatione testium, sigilloque nostro ad perpetuam rei memoriam communiri. Datum in Sochaczew, in vigilia Assumptionis gloriosissimae Virginis Mariae anno Domini millesimo trecentesimo septuagesimo octavo, praesentibus ibidem venerabili in Christo patre domino Dobeslao episcopo Plocensi, religioso Andrea custode Plocensi, [Wlodkone] pincerna Cracouiensi, Iohanne palatino Plocensi et Swiatoslao dapifero Wischegradiensi et aliis pluribus fidedignis.

38

Sochaczew, 7 września 1377 lub 6 września 1378, lub 5 września 1379 r. Książę mazowiecki Siemowit III prosi wójta, rajców i ławników Gdańska, aby uczynili sprawiedliwość niejakiemu Janowi, którego sądzili w sprawie drewna, oraz wyjednali u wielkiego mistrza zwrot tegoż drewna.

Or.: APG, zb. dok. papier., 300, D/6, nr 277; kop.: nie znana; druk: NKDM, cz. III, nr 222, s. 237.

Circumspectis viris advocato, consulibus, iuratisque in Gdanszko, amicis sibi carissimis presens pagina detur.

Sem[ouitus] Dei gracia dux senior Mazouie. Amici siquidem ka[rissi]mi. Noveritis, quod ligna seu arbores, pro quibus Johannem ostensorem presencium vestro iudicio iudicast[is], sunt sue vere. Quamobrem rogamus vestram circumspectionem tamquam luce veritatis circumfultam rogitantes humiliter et attente, quat[enus] sibi dignemini nostrorum precaminum interventu iusticie plenitudinem facere sufficientem iuvantes ipsum apud generalem magistrum, ut iusto homini et innocenti precipiat reddere suas arbores seu ligna, ut si feceritis ob opportunitate loci atque ipsius recompensam equilibra faciemus. Datum in Soch[aczew], secunda feria ante Beate Virginis Marie Nativitatem.

39

Sochaczew, 17 maja 1380 r. Z inicjatywy księcia mazowieckiego Siemowita IV sędzia sochaczewski Mikołaj ze Szwarocina i podsędek sochaczewski Strachota, rozstrzygając spór pomiędzy biskupem poznańskim Mikołajem a Wojciechem z Zakrzewa, ustalają granice pomiędzy wsiami Kozłów i Zakrzew [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o sochaczewskim kasztelanie Niemierzy z Nieborowa, sędzi  sochaczewskim Mikołaju ze Szwarocina, podsędku sochaczewskim Strachocie i podkomorzym  sochaczewskim Andrzeju z Korabiewic].

Or.: nie znany; kop.: nie znana; druk: dokument wydany był z błędną datą roczną 1390 r. (KDW, t. III, nr 1900, s. 623), wydawca poprawił błąd (KDW, t. IV, s. 333) na 1380 r.

Nos Nicolaus iudex Raviensis, Sochaczoviensis, ac Strachota subiudex eiusdem, recognoscimus publice tam presentibus quam futuris quibus expedit universis, quod cum in presencia serenissimi principis Semoviti, Dei gracia ducis senioris Mazovie, et coram nobis multisque nobilibus exorta questionis fuisset materia inter reverendum virum dominum Nicolaum episcopum Poznaniensem, parte ex una, et Albertum heredem de Zakrzevo, parte ex altera, super locu et graniciis sitis et locatis inter villas Coslowo, Zakrzevo nuncupatas; tandem nos animadvertentes bene et perspicaciter considerantes causam utrarumque parcium visa itaque causa iusta et recta eiusdem domini episcopi, consilio multorum nobilium nobis iusticiamque habentes nostris pre oculis, fatum lacum atque granicias prefato domino episcopo et suis successoribus adiudicavimus et presentibus adiudicamus perpetuo et in evum, memorato vero Alberto et suis succesori bus notis ac nascendis sueque posteritati legitime, perpetuum silencium imponentes. In cuius rei evidens testimonium et ad maiorem confirmacionem premissorum, nostra sigilla presentibus sunt subappensa. Datum in Sochaczew quarta feria post Penthecosten, anno Domini m.ccc nonagesimo, presentibus testibus Nemerza castellano, Andrea marschalko domini ducis senioris ac subcamerario Sochaczeviensibus, Stephano capitaneo Plocensi et subcamerario Gostinensi, et aliis.

40

Sochaczew, 22 października 1380 r. Książę mazowiecki Siemowit III ustanawia granice między wsiami plebana mszczonowskiego Gzdów i książęcą Zator.

Or.: nie znany; kop.: AAP, CP 1 (Liber privilegiorum A), k. 44, nr 39 (XVI w.); druk: NKDM, cz. III, nr 251, s. 269–270.

Nos Semovitus Dei gratia dux totius terrae Masouiae notum facimus universis, tam praesentibus, quam futuris, praesentium litterarum notitiam habituris, quod quamvis certae et verae graniciae fuerant et erant habitae et servatae inter villam ecclesiae. Msczonouiensis Gsdowo et inter villam nostram dictam Zathor usque ad vadum, vulgariter Brod, antiquum ibidem in Zathor, prout clarius cl[eri]ci, viri bonae et honestae famae de vicinia ipsorum iuramento declaraverunt, tamen cum domino Martino plebano Msczonouiensi in hunc modum pro eisdem graniciis concordavimus ita, videlicet, quod idem dominus Martinus agros inter praedictum antiquum vadum et inter granicias novas, circa publicam stratam iacentes nobis dimisit ad villam praedic­tam Zathor pertinere et adiacere, quamvis iidem agri ad Gsdowo adiacebant et pertinebant. Molendinum vero ibidem in Zathor, quod iacet circa publicam stratam, pro se et sua Msczonouiensi ecclesia, quia ecclesiae eiusdem fuit et est, excepit nobis supplicans humiliter et devote, ut molendinum eundem provilegio nostro pertinere ad praedictam villam Gsdowo et ad ecclesiam Msczonouiensem privilegiaremus et perennaremus. Nos itaque ad supplicationem ipsius acclinati per praesens privilegium molendinum praedictum in Zathor ad villam ecclesiae Msczonouiensis perpetualiter asscribimus, incorporamus et aeternis temporibus ipsum per eandem ecclesiam possidere perennamus; hoc etiam specialiter declaran[tes], quod licet praedictum mole­ndinum ultra granicias villae Gsdowo et inter granicias villae Zathor iacet et est situm, quod hoc praedicto domino Martino plebano Msczonouiensi suisque successoribus ac ecclesiae praedictae obesse non debet, neque quoad possessionem eiusdem molendini ipsum dominum Martinum suosque successores ac ecclesiam praedictam impedire, quamvis praedicta villa Zathor per nos, vel successores nostros legitimos foret et esset cuiquam data et donata. In cuius rei testimonium sigillum nostrum praesentibus est appensum. Actum et datum in Sochaczow, in crastino Undecim milia virginum sub anno Domini millesimo trecentesimo octuagesimo, praesentibus his testibus: Andrea marschalco succamerarioque Sochaczouiensi, Stephano capitaneo succamerarioque Gostinensi, Cza[m]borio succamerario Plocensi, lohanne de Coczycze haerede, Paulo dieto Szyszka et aliis quamplurimis fidedignis.

41

Sochaczew, 24 grudnia 1381 r. Książę mazowiecki Siemowit IV w zamian za role wsi Gzdów odstąpione dla wsi książęcej Zator przez plebana mszczonowskiego Marcina nadaje kościołowi w Mszczonowie część ziemi książęcej w pobliżu kościoła mszczonowskiego [Kolejna znana wzmianka w żródłach pisanych o kasztelanie  sochaczewskim Niemierzy z Nieborowa i podkomorzym sochaczewskim Andrzeju z Korabiewic].

Or.: nie znany; kop.: AAP, CP 1 (Liber privilegiorum A), k. 44v–45v, nr 40 (XVI w.); CP 3 (Liber privilegiorum C), s. 178–179, nr 133 (XVI w.); AE, 22, k. 27v–29 (XVII w.); druk: KDW, t. III, nr 1797, s. 516–518; NKDM, cz. III, nr 277, s. 293–295.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Semouitus Dei gracia dux tocius terre Mazouie et dominus Czyrnensis notum facimus universis presentibus et futuris, quod quamvis antique granicies ville Gzdowo a vado antiquo, alias o d brody starego currenti in medio ville nostre ducalis Zathor vulgariter diete, limitabant ipsam villam nostram Zathor a villa Gzdowo, tamen quia dominus Martinus plebanus noster in Msczonow sincere nobis dilectus volens agros diete sue ville Gzdowo et ecclesie Msczonouiensis inter dictum vadum antiquum et novas granicies circa stratam publicam consistentes et ante villam Zathor scopatos pro melioracione bonorum nostrorum ad ipsam villam Zathor pertinere dimisit et consensit, propter quod nos ipsum dominum Martinum et suam ecclesiam Msczonouiensem collationis et patronatus nostri amplioribus favoribus prosequi volentes ad laudem Dei Omnipotentis eiusque genitricis Virginis Marie, ob remissionem nostrorum peccaminum et remedium animarum predecessorum nostrorum, spacium terre nostre sive sortem circa ipsam ecclesiam Msczonouiensem circumquaque adiacentem, ab area sive a domibus advocati nostri Msczonouiensis incipiendo, deorsum ad occidentem tendendo et circa piscinam, sive lacum nostrum, qui eciam ipsius ecclesie prius adhuc ante commutacionem extiterat, usque per viam stratam, que tendit de Msczonow in Wyszkythki et viceversa eadem via redeundo in Msczonowo et per vicum eundo versus ecclesiam predictam tendendo circumferencialiter ipsi ecclesie nostre ac domino Martino et ipsius successoribus plebanis in Msczonowo dictam cessionem bonorum ad dictam villam nostram Zathor nobis factam meliorando, ne in huiusmodi alienacione bonorum ecclesie detrimentum anime nostre paciamur, ad antiquam aream sive fundum ipsius ecclesie dudum per predecessores nostros datum adiungentes ipsi ecclesie ac pro domibus et edificiis, sive edificacionibus ipsi domino Martino plebano vicariisque sive presbiteris et hominibus ecclesie predicte quibuscumque per ipsum plebanum, aut successores suos plebanos construendis, edificandis et locandis pure et propter Deum dedimus, donavimus et incorporavimus, damusque, donamus et incorporamus graciose perpetuis temporibus et in ewm per ipsam ecclesiam et plebanos pro tempore existentes tenendum, habendum regendum, utifruendum, gubernandum et possidendum pacifice et quite. Eciam, si aliquos homines in dicta dote, sive fundo ecclesie predicte ipsum dominum Martinum, vel successores suos plebanos in Msczonowo locare contigerit, tales absque imni impedimento nostro, oppidanorum et officialium nostrorum quorumcumque omnia fora, mercancias, labores mechanicas et propinaciones quascumque ad humanam industriam pertinentes, quocumque vocabulo, aut nomine dici et excogitari poterint, aut possint, in ipsa dote ecclesie valebunt et facultatem habebunt exercere, sine aliquali prohibicione nostra, oppidanorumque nostrorum et officialium quorumcumque. De quibus omnibus prefati homines nulli alteri, quam ipsi domino Martino et plebanis pro tempore existentibus in Msczonowo iura, census et omnes proventus pagabunt et solvent. Et si ipsi homines in ipsa dote degentes, sive eciam ville Gzdowo, alicui ex nostris hominibus, sive aliis quibuscumque fuerint culpabiles, eosdem predictus dominus Martinus plebanus et sui successores plebani Msczonouienses iure suo, quo ipsis placuerit, Polonico, aut Culmensi Tevtonico, in bonis ecclesie predicte iudicabunt per se, aut ipsorum officiales, tociens, quociens opus fuerit et necesse, penamque ex ipsis provenientem in iudicio totalem pro se tollent et levabunt ullo impediente. Ac ipsi plebani Msczonouienses pro tempore existentes cum ipsorum subditis in bonis ecclesie degentibus liberam excisionem roborum et lignorum tam pro edificiis, quam necessitatibus ipsorum, in silvis ac gagys oppidi Msczonowo, prout in longum et latum in suis dimensionibus extat, nec non pascua omnia omnium pecorum et pecudum quorumcumque cum hominibus oppidi nostri et villanis in Msczonowo habebunt, prout se ipsa bona protendunt et extendunt, absque omni impedimento perpetue et in ewm. Preterea ipse dominus Martinus et plebani pro tempore Msczo­nouienses existentes ad aggerem molendini sui in Zathor, quod sibi in ipsa villa nostra Zathor post novos limites reservavit et per viam currentem in ipsam villam Zathor pro molendinatore et edificiis ac pro orto circa huiusmodi limitacionem et cessionem reliquit, in utraque parte fluvii et in bonis nostris rubetum secare, recipere, ducere et terram pro aggere reparando tociens, quociens opus fuerit, recipere poterint, ipseque dominus Martinus et plebani pro tempore existentes dieto suo molendino et aggere in Zathor et aqua, prout lacius et alcius ac longius voluerint, diffundere poterint iuxta ipsorum voluntatem et absque nostra contradictione, omniaque grana cuiuslibet seminis emolumentorum in ipso molendino molencium, tam a nostris, quam suis subditis et omnibus hominibus venientibus pro se et curia sua recipient plenarie et ex toto; hoc eciam addito, quia villa nostra Korabyewicze est annexa et contigua ad rippam ville Gzdowo ecclesie Msczonouiensis et similiter Gzdowo ad rippam Korabyewicze ville nostre, et ob hoc in ullo ipsis diete ville debeant preiudicare in faciendis piscinis et aggeribus applicandis, sive construendis, sed una et reliqua Korabyewicze ad rippam Gzdowo et Gzdowo ad rippam Korabyewicze poterint aggeris applicare et piscinas facere debent et poterint imparita tamen ita, ut una villa aliam non excedet et utraque poterint de ambabus rippis et partibus, tam nostra, quam ecclesie terram pro aggeribus recipere, ducere et rubetum secare et excidere pro huiusmodi aggeribus ipsorum edificandis, construendis et raparandis. Insuper, ne super huiusmodi commutacionem et alienationem bonorum ecclesie cum prefato domino Martino plebano factam in nostra consciencia remorsum habeamus, de speciali nostra gracia ipsi domino Martino plebano nostro ac successoribus suis plebanis in Msczonowo pro tempore existentibus ob remedium salutis nostre in piscinis nostris in Msczonowo quolibet die ieiunii damus et concedimus liberam piscaturam et capcionem piscium quorumcumque pro mensa ipsorum plebanorum rethibus vatha etclomya tociens, quociens opus fuerit et necesse, perpetue et in ewm, super quo consciencias nostrorum successorum qneramus. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum in Sochaczewo, in vigilia Nativitatis Domini anno eiusdem millesimo tricentesimo octuagesimo primo, presentibus hys testibus: Nyemerza castellano, Andrea marschalco succamerarioque Sochaczeuiensi, Stephano capitaneo succamerarioque Gostinensi, Czamborio succamerario Plocensi, Iohanne de Cocicze, Paulo dieto Siska et aliis quamplurimis fidedignis; per manus venerabilis Martini cancellarii nostri et canonici utriusque cathedralis et collegiate ecclesiarum in Ploczko. Scriptum per manus honorabilis Antony notarii curie nostre.

42

Sochaczew, 9 września 1387 r. Książę mazowiecki Siemowit IV wydaje statut regulujący niektóre zagadnienia prawa spadkowego i prawa bliższości [pokrewieństwa].

Or.: nie znany; kop.: Bibl. PAN w Kórniku, Kodeks Działyńskich V (D.V), zaginiony; reg.: O. Balzer, Corpus Iuris Polonici, Lwów 1891, nr 290, s. 75; druk: SPPP, t. I, s. 276; IMT, t. I, nr 34, s. 50.

Item dominus dux cum omnibus et singulis suis consiliariis in crastino s. Mariae Nativitatis, anno Domini millesimo CCC° octuagesimo septinio in Sochaczew talem articulum statuit et scribere demandavit:

[1] Quod a secundo die et anno, quicumque hominum infra spacium triennii sive trium annorum pro hereditate sive villa seu oppido aut molendino tacuerit aut siluerit, debet requirere ipsam, quamcumque obmitteret, in iudicio. Extunc idem, qui postea ipsam hereditatem sive molendinum elapsis tribus annis repetere voluerit, in perpetuum tacere et silere debebit, sub pena vallata.

[2] Item, praedictus dominus dux cum prefatis suis dominis statuit, quod quando aliquis militum sive quorumcumque hominum sua aliqua bona, videlicet hereditatem aut molendinum vel aliquid aliud, pro pecuniis sive aliis rebus cuicumque homini vendiderit, illa venditio infra spacium unius anni et sex septimanarum stare debet: et si per aliquem illius venditoris amicum in dicto termino, videlicet unius anni et sex septimanarum dicta bona vendita non fuerint redempta in pecuniis eisdem, extunc dicta vendicio in perpetuum stare et permanere debebit, ita, quod nullus de ipsis bonis venditis amovere se debet.

43

Kraków, 1400–1475 r. Synowie mieszczan sochaczewskich wpisani na pierwszy semestr studiów w Akademii Krakowskiej.

Or.: Bibl. Jag. w Kr., Dz.Ręk., sgn. 258, Metrica seu Album Studiosorum Universitatis Cracoviensiss, s. 11a, 13b, 32a, 102, 126, 127b, 145, 133, 167b, 208, 228, 211, 266, 272, 416; druk: Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, wyd. A. Chmiel, t. I. Ab anno 1400 ad annum 1489, Cracoviae 1887, s. 13, 15, 30, 98, 100, 106, 108, 124, 158, 161, 172, 205, 210; Indeks studentów Uniwersytetu Krakowskiego w latach 1400–1500, opr. J. Zathey, J. Reichan, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974, s. 17, 26, 124, 148, 178, 190, 192, 213, 232, 248, 250, 280, 287; Metryka Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1400–1508. Biblioteka Jagiellońska rkp. 258, wyd. A. Gąsiorowski, T. Jurek, I. Skierska, przy współpracy R. Grzesika, Kraków 2004, t. I, s. 41, 45, 74, 92, 166, 189, 191, 201, 204, 228, 280, 284, 302, 352, 360. W zestawieniu umieszczono tylko niewątpliwych mieszkańców Sochaczewa.

1400, Nicolaus Clementis de Sochaczow Posnaniensis; 1400, Andreas Miloslai de Sochochow dt 1/2 gr.; 1411, Bartholomeus Gregorii de Sochacow pt, dt 6 gr.; 1417, Johannes Petri de Szochaczew 6 gr; 1434, Stanislaus Nicolai de Schochaczewo dt 4 gr; 1441, Johannes Gregorii de Sochaczew; 1441, Martinus Janussii de Sochaczew 3 gr; 1443, Petrus Jacobi de Schochaczevo dt 3 gr.; 1444, Martinus Jacobi Czech de Sochaczow 2 gr; 1449, Nicolaus Stanislai de Sochaczewo 2 gr.; 1459, Johannes Pauli de Sochaczow 2 gr; 1460, Mathias de Szochaczow Mathie gr; 1463, Stanislaus (Valen) Falenta de Sochaczow 2 gr, tt; 1471, Mathias Johannis de Sochaczow 2 gr; 1473, Petrus Johannis de Schochaczow dt 1 1/2 gr.

44

Kraków, 1400–1475 r. Absolwenci Wydziału Sztuk Wyzwolonych Akademii Krakowskiej pochodzący z Sochaczewa.

Or.: Bibl. Jag. w Kr., Dz.Ręk., sgn. 263, Liber promotionum philosophorum ordinis, k. 24v, 29v; druk: Statuta nec non liber Promotionum Philosophorum ordinis in universitate studiorum Jagellonica ab anno 1402 ad annum 1849, wyd. J. Muczkowski, Kraków 1849, s. 49, 62;Księga promocji Wydziału Sztuk Uniwersytetu Krakowskiego z XV wieku, wyd. A. Gąsiorowski, przy współpracy T. Jurka, I. Skierskiej, W. Swobody, Kraków 2000, s. 45, 55. W zestawieniu umieszczono tylko niewątpliwych mieszkańców Sochaczewa.

1457, Martinus de Sochaczow; 1465, Stanislaus de Sochaczow.

45

Sochaczew, 13 maja 1402 r. Sędzia sochaczewski Mikołaj ze Szwarocina i podsędek  sochaczewski Mrocław (Mroczek) Warpęs z Granic rozstrzygają spór o granice między dziedzicami ze Szczytna i Orłowa [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o kasztelanie sochaczewskim Sasinie z Baboszewa, Brześcia i Nieborowa, sędzi sochaczewskim Mikołaju ze Szwarocina, chorążym sochaczewskim Wojenie (Wognone, Woykone, Woynone?), skarbniku sochaczewskim Pierzchale (Pynchale?) i pisarzu ziemskim sochaczewskim Andrzeju].

Or.: nie znany; druk: KDP, t. I, nr CLII, s. 274–275.

Nos Nicolaus Judex Sochaczoviensis heresque de Swaroczino, una cum Mroczkone Subiudice ibidem, tenore presencium notificamus tam presentibus quam futuris, quibus expedit uniuersis: Quod quemadmodum res querimonij acta fuisset et extitisset inter nobiles viros heredes de Sczithno videlicet: Nicolaum, Boguslaum, Reciborium, Phalislaum et Lossonem, nec non singulorumque (sic!) fratrum ipsorum parte ab una; et inter validos viros: Stanislaum, Mroczkonem, Petrum, Meczslaum, Paulum, Laurencium et filios Jaroslai pye recordacionis, heredumque de Orly parte ab altera, pro granicijs factis et constructis per premissos heredes de Sczithno ultra paludem Jumenti; et pro hereditate wlgariter Ruda, sita in districtu Sochaczoviensi; eandem relacionem ceperunt ab utrisque partibus ad circumspectum virum Jacobum preconem Sochaczoviensem. Qui quidem cognouit, quod premissam hereditatem emerunt apud fratres regulares de Czirwensko sanctique Augustini ordinis pro quadam certa summa pecuniarum cum consensu Serenissim Principis Antiqui Semouithi Ducis Mazovie. Adjutique nobilium virorum consilio nobiscum pro tribunali residencium, premissam hereditatem Ruda premissis validis viris heredibus de Orly et eorum Legitimis adjudicauimus, et presentibus adiudicamus perpetuis temporum successibus, cum omnibus et singulis utilitatibus, que ibidem sunt, uel haberi possint in futurum. Premissisque nobilibus viris heredibus de Sczithno et eorum legitimis, et qui ad premissa spectare videbuntur, perpetuum silencium inponentes. In cuius rei testimonium, sigilla nostra presentibus sunt appensa. Datum et actum Sochaczovie, feria sexta ante festum Penthecosten (sic!). Presentibus hijs nobilibus viris: Sassino Castellano, Woynone Vexilifero, Pynchala Thezaurario, Sochaczoviensibus; Przibislao Capitaneo Rauvensi, Andrea Notario Sochaczoviensi, et alijs quam plurimis fide dignis. Anno domini M° quadringentesimo secundo.

46

Sochaczew, 17 października 1405 r. Książę mazowiecki Siemowit IV nadaje na prawie  dziedzicznym młyn w Brzezinach.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 30, k. 155; reg.: MRPS, cz. IV, t. 3, supl., nr 444, s.371; druk: brak.

Sochaczow, in crastino Galli. Semovitus IV Masoviae dux, lab Biezny molendinum Biezny mlin cum silva Stroznie iure haereditario donat.

47

Kozłów [Biskupi], 29 czerwca 1410 r. Król Polski Władysław II Jagiełło w uroczystość św.  Apostołów Piotra i Pawła przybywa z wojskiem do wsi biskupa poznańskiego  Kozłów położonej nad rzeką Bzurą w pobliżu Sochaczewa i przyjmuje tutaj  posła wielkiego księcia litewskiego Witolda – XV-wieczna relacja Jana  Długosza.

Or.: nie znany; kop.: liczne; druk: Joannis Dlugossii, Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, Liber decimus et liber undecimus 1406–1412, Varsaviae 1997, opr. D. Turkowska, s. 63–64; Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga Dziesiąta i Księga Jedenasta 1406–1412, Warszawa 1982, tłum. J. Mrukówna, s. 74–75; tłumaczenie tekstu na język polski na stronie.

Feria quinta post festum sancti Ioannis Baptiste egreditur Wladislaus Polonie rex cum copiis et agminibus exercituum suorum facto prandio de Wolborz et prima stativa agens in Lubochnya, feria sexta in Vyssokinicze, sabato ad ferri fodinam archiepiscopalem et piscinam magnam vocatam Szeymicze, ubi fulmen plures equos et unum hominem occidit alterum semivivum reliquit, scultellam vero plenam coctis piscibus in tentorio Dobeslai de Oleschnicza militis ad tabulam pluribus manducantibus positam consumpsit, nemini tamen discumbencium nocuit. Die Dominico in festo sanctorum Petri et Pauli in Kozlow villam episcopi Posnaniensis supra flumen Bszura positam pertigit nunciumque Alexandri magni ducis Lithuanie accepit significantem ducem Alexandrum ad flumen Narew cum suis et Tartarorum copiis pervenisse petentemque regem, ut aliquot banderia gencium Polonicalium in occursum sui et conductum transmittat. Timebat enim progredi metu hostium ultra Narew, cui Wladislaus rex illico duodecim banderia de militibus Polonicis transmisit.

Feria secunda in Crastino sanctorum Petri et Pauli motis Wladislaus rex ex villa Kozlow castris venit ad Vislam supra monasterium Czerwiensko ad locum, ad quem pons ex navibus aput Cozinicze ordinatus applicatus erat. Et die quidem illa transiit rex pontem et flumen et universus exercitus regius ordine literato cum quadrigis et mole bombardarum et comeatuum ceteraque mole sequebatur. Iam siquidem illuc potencie et robur exercitus universi Polonici Regni, sed et biduo Mazovie duces Ianussius et Semovitus cum suis exercitibus mercenarii quoque milites convenerant.

48

Sokal, 15 sierpnia 1411 r. Książę mazowiecki Siemowit IV lokuje na prawie magdeburskim miasto Busk [Pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych o sochaczewskim proboszczu Michale].

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 57, k. 342v–345; MK, ks. 107, k. 52–55; KK 30, s. 480–484; reg.: MRPS, cz IV, t. 3, supl., nr 489, s. 374; druk: ZDM, cz. V, nr 1236, s. 115–116.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Semouitus Dei gracia dux Mazouie, princeps et dominus terrarum Plocensis, Viznensis, Plonensis, Gostinensis et Sochaczowiensis, necnon heres Belzensis, ad universorum [noticiam], tam presencium, quam futurorum, quorum interest, cupimus et volumus efficaciter devenire, quod volentes bona ducatus et dominii nostri deserta hominibus fulcire et ea iuxta possibilitatis nostre exigenciam in ampliores et uberiores fructus convertere modo, quo possumus meliori, civitatem vulgariter dictam Busko denuo decrevimus fore locandam. In qua quidem civitate nostra predicta consulibus, iuratis, scabinis, civibus totique communitati ac generaliter universis et singulis hominibus in huiusmodi civitate nostra residentiam personalem facientibus seu facere volentibus et posteris ipsorum sive successoribus legittimis iura in presenti privilegio conscripta damus, donamus, asscribimus et tenore presencium dedimus et contulimus graciose perpetuis temporibus duratura. Volentesque nostros homines civitatis predicte omnes et singulos, communiter et divisim nostra specialiter prerogativa prosequi et favore ipsis et ipsorum cuilibet exnunc et in perpetuum in fluviis nostris vulgari nomine Bug et Poltew rete vulgariter dicto Clomja sive w a t h a indulsimus pisces quorumlibet generum piscari et capere cuilibet pro sua mensa. Ceterum volumus, quod infra unum miliare ex utraque parte civitatis predicte nullus tabernator potum quemlibet tam cervisiam, quam medonem audeat ad vendendum braxare, nec propinare presumat, nisi in civitate predicta paratum potum braxatum sive medonem emptum quilibet in sua taberna possit pro­pinare, dantes et conferentes eisdem nostris civibus plenam et omnimodam potestatem infra granicies dicte civitatis omnes malefactores et quoscumque raptores violencias et damna hominibus dicte civitatis inferentes retinendi, captivandi et incarcerandi atque iudicandi et corrigendi, iuxta modum et formam iuris Maidburgensis faciendi. Damus eciam prefatis civibus civitatis prenominate hortos habere et eos locare, ubi ipsis melius et conveniencius apparebit, propter mechanicos et alios quosvis laboratores, qui laneos agrorum tenere non possunt, de quibus hortis seniores diectecivitatis, videlicet protoconsul et consules, qui pro tempore fuerint, omnes census et utilitates pro camera pretorii tollent et tollere debent et levare. Ceterum ascribimus et tenore presencium conferimus dicte civitati et omnibus habitantibus in ea, quod nullus mercatorum sive negociatorum de quibuscumque partibus mundi ausus sit forisare in villis in confinio sive districtu prescripte civitatis existentibus et locatis isto specialiter apposito et expresso, quod advocatus civitatis prenominate sine voluntate et consensu civium et tote communitatis non debet constituere viceadvocatum, alias Lanthwoitha. Damus eciam prescriptis nostris civibus, quod nullus Ruthenus in civitate predicta existens, vel alias extra civitatem, audeat potum quemlibet braxare, sive brasea laborare. Addidimus prefa­tis civibus nostris vim et omnimodam potestatem iudicandi mensuras quaslibet, videlicet panni, frumentorum et liquorum quorumcumque, que iniuste sive parve ipsis fore videbuntur ita, quod ad ista advocatus se non intromittere debet. Insuper liberamus et tenore presencium eximimus omnes et singulos cives et totam communitatem predicte civitatis abomnibus nostris castrorum nostrorum et curiarum laboribus, angariis, preangariis, quibuscumque nominibus dici mereantur, addicien[tes] ipsis nostris civibus duos laneos agrorum liberos pro exitu sive depulsione pecorum et pecudum, vulgariter stegna, habendos et retinendos ac ordinandos iuxta ipsorum apparenciam meliorem. Verumtamen pro huiusmodi iuris et gracie nostre donacione prefati cives sive incole dicte civitatis de quolibet laneo posseso per viginti quattuor grossos Pragenses singulis annis perpetuis temporibus ad festum s. Martini confessoris et episcopi venerandi nobis et nostris successoribus solvere sint astricti et tenebuntur. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datom et actum in Sokalye, ipso die Assumpcionis B. Marie Virginis gloriose anno Domini millesimo quadringentesimo undecimo, presentibus nobilibus et strenuis dominis: Vigando vexillifero Plocensi et capitaneo protunc Belzensi, Johanne de Czmielino Lubaczowiensi, Szwianschkone de Velma, Petro de Gizicze militibus nostris, Lubnik advocato Belzensi, Michaele vicecancellario curie nostre, necnon plebano de Sochaczew, qui tunc presencia habuit in commissis et aliis quamplumis fidedignis.

49

Sochaczew, 15 lipca 1414 r. Rycerz Zawisza Czarny w imieniu własnym i króla Polski Władysława II Jagiełły wypowiada wojnę Krzyżakom.

Reg.: Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, t. I: Index Tabularii Ordinis S. Mariae Theutonicorum Regesten zum Ordensbriefarchiv. vol. 1: 1198–1454, opr. E. Joachim, W. Hubatsch, Göttingen, Vandenhoeck, Ruprecht 1948, nr 2106, s. 130; druk: brak.

Desgleichen Szawischa Czerny, zugleich im Namen seiner Brüder Peter u. Jon von Garbow. Sochaczow 1414 an divisio apostolorum.

50

Wiskitki, 6 listopada 1417 r. Książę mazowiecki Siemowit IV sprzedaje Przybysławowi wójtostwo w Wiskitkach za 60 kop groszy i przenosi je na prawo niemieckie, jakiego  używa miasto Sochaczew.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 21, k. 325; reg.: MRPS, cz. III, supl., nr 84, s. 194; druk: brak.

Viskitki, sabbato ante Martini. Semovitus, Masoviae dux advocatiam in Viskithki pro 60 sex. gross. lat Przibislao vendit et ius theutonicum, quo civitas Sochaczew gaudet, donat.

51

Sochaczew, 4 sierpnia 1422 r. Książę mazowiecki Siemowit IV potwierdza szlachcie ziemi  sochaczewskiej wolności i prawa.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, nr 12, k. 224; reg.: MRPS, cz. I, supl., nr 50, s. 120; druk: brak.

Szochaczow, f. 3 ante Laurentii. Semovitus, Masoviae dux, terrigenist terrae Sochaczoviensis libertates et privilegia certa donat.

52

Sochaczew, 4 sierpnia 1422 r. Książę mazowiecki Siemowit IV wydaje przywilej dla ziemi gostynińskiej.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 224v; Bibl. PAN w Kórniku, zb. rkp., nr 00802, Kopiarz listów i dokumentów z czasów Kazimierza Jagiellończyka, k. 6v–7v; Bibl. Czart. w Kr., zb. rkp. nr 237, k. 133–134v (XVIII w.), k. 136–137 (XVIII w.); reg.: O. Balzer, Corpus Iuris Polonici, Lwów 1891, nr 310, s. 77; MRPS, cz. I, supl., nr 50, s. 120; druk: CES, t. II, nr 116, s. 153–154; IMT, t. I, nr 67, s. 113–115.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Semovitus Dei gracia senior dux Masovie Russieque princeps nec non terrarum Plocensis, Ravensis, Sochaczoviensis, Gostynensis, Zawkrzensis, Plonensis ac dominus et heres Wysnensis et Belzensis. Significamus tenore presencium omnibus et singulis presentibus et futuris, quibus expedit, quod attenta sincere et constantis servitutis diligencia, quam nobis validi nobiles fidelesque grate nobis dilecti domini dignitarii et generaliter omnes et singuli terrigene nostre terre Gostinensis, validis in expedicionibus contra hostium et emulorum nostrorum insultus gracia Spiritus Sancti invocata strenue constanterque omni formidine postposita pugnando et se pro exaltacione honoris et nominis nostrorum diyersis exponendo periculis, fideliter impe[n]derunt et in futurum divina clemencia favente nobis et successoribus nostris una cum posteritate ipsorum studiose impendent; attendentes eciam, quod bona dictorum nostrorum fidelium hereditaria magna[m] passa sunt desolacionem et ruinam, ita quod multa ex dictis bonis hucusque inhabitabilia existunt et desertata, dampnaque insolubilia per exercitus expedicionales serenissimorum principum dominorum Vladislai regis Polonie etc. ac Allexandri alias Wythowdi magni ducis Lythwanie sunt ipsis illata, itaque prefati fideles nostri ad extremam inopiam devenerunt; volentes igitur, ut premissorum meritorum et dampnorum per nos tamquam dominum naturalem ipsis fidelibus nostris plena satisfaccione possit recompensari: donaciones, libertates, exempciones et iura infra scripta perpetue duratura ipsis et successoribus ipso­rum legittimis de consensu filiorum nostrorum damus, donamus, adscribimus et conferimus graciose. Et primo: supradictis dominis dignitariis, in quacunque dignitate fuerint constituti, nec non militibus, clientibus et generaliter nobilibus terrigenis, cuiuscunque dignitatis, status, gradus seu condicionis et eminencie existant, et successoribus ipsorum legittimis hanc libertatem ac exempcionem dedimus et contulimus damusque et conferimus graciose, ut quocienscunque et quandocunque contingat, quod aliquem ex dominis et terrigenis supra dictis nos et successores nostri in negociis et factis propriis suspectum habentes, ipsum de aliquibus excessibus, crimmibus et culpis quantumcunque gravibus et occultis inculpaverimus, seu eciam capitanei, iudices, procuratores, precones et rainisteriales ac alii omnes et singuli officiales nostri coram nobis et successoribus nostris aliquem ex supra dictis dominis et terrigenis denunciaverint,infamaverint et accusaverint pro huiusmodi excessibus. criminibus, infamacionibus, denunciacionibus et accusacionibus quibuscunque, nos cum successoribus et officialibus nostris ante dictis ipsos exaccionare vulgariter p o b r a c z, subitoque ad penas in eis recipiendas properare, neque de bonis ipsorum mobilibus et immobilibus se intromittere nec ipsa bona recipere debemus, nisi prius ipsis super huiusmodi excessibus, criminibus. infamacionibus, denunciacionibus et accusacionibus ac aliis maleficiis et iniuriis quibuscunque iudicio dato et locato, coram quo iudice quilibet dictorum accusatorum iuxta formam iuris nostri terrestris antiquitus servatam suam debet innocenciam expurgare ac de excessibus et infamiis, quibus premitur, se, si poterit, exuat cum effectu. In casu, quo de criminibus et excessibus huiusmodi coram iudicio sibi dato et locato suam innocenciam expurgare non posset, negligeret aut aliquo modo contumaciter nollet vel recusaret, extunc nobis et successoribus vel officialibus nostris tenebitur ad penas, tam magnas quam parwas, capitales, civiles, criminales, pecuniales, seu bonorum hereditariorum mobilium et immobilium ammissiones et recepciones, prout ex iudicio tunc fuerit sentenciatum, declaratum et pronunciatum; similiter de terrigenis, quando alter alterum de aliquo excessu aut crimine infamaret, denunciaret vel accusaret, intelligi volumus. Item prefatis omnibus terrigenis supra dictis damus, concedimus et largimur graeiose, ut quocienscunque aliquis terrigena predicti districtus unus alium citaverit pro quibuscunque causis magnis sive parwis, tunc dicti terrigene, actor sive citans et reus, post citacionem eciam et post querelam licite et libere concordari possunt, positis ab utraque parte quindecim grossis pro pena, quam penam cum singulis zuppariis dividere inter se iuxta anticjuam conswetudinem iudicialem tenebuntur. Item et expost damus, concedimus et de nostra munificencia ducali asscribimus prefatis omnibus et singulis nostris terrigenis et eorum successoribus. quod de cetero in d i j c a circa fonnam iuramenti alias r o t h a in obmissione litere vel sillabe lapsura alias potyczel censeri, iudicari neque fieri debet, nisi tantum in obmissione verbi sive diccionis integri seu integre. In cuius rei testimonium sigilhim nostre magestatis presentibus est appensum. Actum et datum in Sochaczow feria tercia ante festum sancti Laurencii martiris anno Domini millesimo quadringentesimo vigesimo secundo. Presentibus ibidem preclaris principibus dominis Semovitho et Kazimiro filiis nostris ducibus Masovie etc. ac venerabilibus viris dominis Michaele preposito sancti Michaelis collegiate ecclesie inPloczszko nec non Gostynensi cancellario, Stanislao Pawlowski archidiacono et canonico Plocensi necnon Mazovie. Russie terrarum nostrarum et aule nostre cancellario et Czamborio canonico Plocensi et plebano de Byala necnon Ravensi cancellario, qui presencia tum a nobis habuerunt in comissis, et aliis quam plurimis nostris fidelibus dignis fide, testibus ad premissa.

53

Sochaczew, 29 sierpnia 1424 r. Książę mazowiecki Siemowit IV wydaje statut uchylający niektóre uciążliwe zwyczaje dla kościoła metropolitalnego gnieźnieńskiego, a zwłaszcza zabraniający urzędnikom zaboru dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego podczas sediswakancji.

Or.: nie znany; kop.: Bibl. PAN w Kórniku, zb. rkp., nr 00194 (II 68), Kopiarz dokumentów z XV w. (Kopie dokumentów mazowieckich 1286–1441), k. 24–24v; reg.: O. Balzer, Corpus Iuris Polonici, Lwów 1891, nr 311, s. 77; druk: KDW, t. V, nr 400, s. 389–391; B. Ulanowski, Acta capitulorum Cracoviensis et Plocensis selecta (1438–1523; 1438–1525), „Archiwum Komisji Historycznej PAU”, t. VI, Kraków 1891, nr 618, s. 161–162; IMT, t. I, nr 68, s. 115–117.

Semovitus senior dux Mazoviae etc, voluntate filiorum suorum accedente, quasdam consuetudines ecclesiae archiepiscopali Gneznensi damnosas penitus deponit et extinguit.   In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Semovitus senior dux Mazovie, Russieque princeps, terrarum Plocensis, Rawensis, Zawkrzensis, Sochaczowiensis, Gostinensis, Plonensis dominus et heres Wisnensis etc. significamus omnibus et singulis presentibus et futuris, coram quibus tenor presencium fuerit recitatus. quod animadvertentes et attenta ac diligentia vigili considerantes clare fidei merita ac crebrarum complacenciarum constanciam, quibus nos rmus in Christo p. dominus Albertus archiepus Gnezn[ensis] et primas unacum suo capitulo ecclesie Gnezn[ensis] complacuerunt, horum intuitu ac volentes eciam nostre ac nostrorum predecessorum et successorum animarum subvenire saluti de unanimi consensu et voluntate filiorum ac dominorum assessorum nostrorum infrascriptorum quasdam consuetudines perniciosas et dampnosas ecclesie Gneznensi et subditis ipsius, que non ex nostra sciencia, sed ex mala induccione et usurpacione creverunt et fuerunt introducte, sic quod decedentibus archiepiscopis ecclesie supradicte Gnezn[ensis] capitanei, burgrabii, procuratores et alii officiales nostri ex consuetudine predicta bona mobilia et immobilia, opida, villas, allodia ac decimas mense archiepiscopalis, iacentes in terra nostra Mazovie, occupare de ipsisque se intromittere ac ipsorum tenutam ac possessionem nomine nostro recipere solebant, ex quibus occupacionibus, intromissionibus ac possessionis dictorum bonorum recepcione subditi ecclesie predicte graves perturbaciones, oppressiones, spolia, rapinas, molestias, angariaciones sunt perpessi et sustulerunt, ex quibus labores et acciones ipsorum in nichilum fuerunt redacte, ita, quod prefati subditi ad extremam egestatis inopiam sepius devenire solebant. Ne igitur huiusmodi perniciose et dampnose consuetudines diete ecclesie Gnezn[ensi] et subditis ipsius invalescant et per quempiam ex nostris successoribus observentur, ipsas exnunc et in perpetuum pro nobis et nostris successoribus reprobamus et abdicamus, tenore presencium deponimus et eradicamus ac extingwimus, et pro reprobatis, abdicatis, depositis, extinctis et eradicatis habere volumus, ita quod, dum contingat aliquem ex archiepiscopis, qui pro tempore fuerit, ab hac luce migrare, extunc nos unacum successoribus et officialibus nostris supradictis nullam intromittendi se per nos vel nostros officiales de huiusmodi bonis seu occupandi ipsa bona volumus nec debemus habere facultatem, inhibentes extunc prout exnunc et exnune prout extunc omnibus et singulis nostris officialibus sub pena malediccionis eterne ac sub obtentu gracie nostre, ne peramplius de ceteroque de dictis bonis mense archiepiscopalis in terra nostra Mazovie, ut prefertur, locatis et sitis post mortem dni archiepiscopi, quem tunc mori contingat, se audeant intromittere vel ipsa bona quovismodo occupare presumant. Verum quia condicionem infrascriptam expressimus et expressam ipsam habere volumus, quod prefati canonici et capitulum Gnezn[ense], quamprimum ipsis constaret aut ad noticiam ipsorum deveniret de morte archiepiscopi, unum vel duos prelatos aut canonicos de unanimi vo­luntate et consensu debent eligere et deputare, quibus sic deputatis et electis per ipsos nobis aut successoribus nostris tunc terram in dicione et possessione habentibus de morte archiepiscopi tunc defuncti debent insinuare et intimare tamquam domino terre et benefactori ecclesie Gnezn[ensis], qui ex innata benignitate tantis bonis hereditariis ecclesiam privilegiavit, donavit et dotavit. Qui prelati sic per capitulum Gneznense deputati ad nos cum litteris sigillo capituli sigillatis venire debent et per hec verba, que secuntur, mortem dni archiepiscopi nobis insinuabunt: „Magnifice princeps, Vestre Magnificencie insinuamus de morte domini nostri archiepiscopi tamquam domino terre, dotatori, prolectori et benefactori ecclesie Gnezn[ensis] devote et humiliter supplicantes, quatinus velitis esse noster in omnibus bonis mense archiepiscopalis in terris vestris Mazovie iacentibus, quorum vacante sede archiepiscopali Gneznensi ad nos est administracjo devoluta, esse pius defensor, tutor et protector”. In cuius rei testimonium sigillum nostre magestatis presentibus est appensum. Actum et datum in Sochaczew feria tercia festivitatis Decollacionis S. Ioh[annis] Bapt[istae] Anno Domini M°CCCCXXIIII, presentibus ibidem preclaris principibus: Semovitho, Kazimiro, Troydeno et Wladislao ducibus, Nicolao de Opporow Lanciciensi, Stanislao Grad de Srzensko Plocensi palatinis, Martino de Calinowa Siradiensi, Sassino alias Gąba de Trampky Plocensi, Andrea de Coslowa Gostinensi castellanis, Alberto Malsky tunc capitaneo, Adam de Thur iudice Lanciciensi. ac venerabilibus Michaele de Brzozowo preposito ecclesie collegiate s. Michaelis in civitate Plocensi ac cancellario Gostinensi ac Czarnborio de Galowo cancellario Rawensi et canonico Plo­censis ecclesie collegiate s. Michaelis, qui tunc presencia habuerunt in commissis, et aliis quampluribus fidedignis.

54

Sochaczew, 15 grudnia 1427 r. Książęta mazowieccy Siemowit V, Kazimierz II i Władysław I  nadają podkomorzemu sochaczewskiemu Niemierzy ze Szczytna wieś Sypicze w  ziemi bełzkiej [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o podkomorzym sochaczewskim Niemierzy ze Szczytna].

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 70, k. 329–330v; reg.: MRPS, cz. IV, t. 3, supl., nr 621, s. 382; druk: ZDM, cz. II, nr 395, s. 80–81.

In nomine Domini amen. Ad rei memoriam sempiternam. Nos Semouitus, Cazimirus et Wladislaus Dei gratia duces Mazouiae, Russiaeque principes, necnon terrarum Plocensis, Ravensis, Sochaczouiensis, Gostinensis, Plonensis domini et haeredes Visnen[ses] et Belzen[ses] etc. significamus, tam praesentibus, quam futuris, praesentium notitiam habituris, quomodo consideratis et diligenter circumspectis fidelibus servitiis strenui militis domini Nyemerzae de Sczythno subcamerarii Sochaczouiensis, fidelis nostri dilecti, quae nobis a multis transactis temporibus constanter fideliterque impendit et in futurum divina favente clementia una cum ipsius legitimis successoribus nobis nostrisque successoribus est impensurus, horum meritorum intuitu volen[tes] ipsum nostris gratia et favore ducalibus prosequi, ut caeteri nobiles exemplo suae remunerationis ducti ad nostra nostrorumque successorurn eo ferventius convolarent servitia, praefato Nyemyerzae subcamerario successoribusque suis legitimis villam nostram nostri veri ducatus, nulli penitus obnoxiam, Sypicze nuncupatam, in districtu nostro Belzensi sitam et locatam, dedimus, donavimus, contulimus, appropriavimus, ascripsimus, praesentibusque damus, donamus, conferimus, appropriamus et perpetuis temporibus ascribimus gratiose cum omnibus et singulis ipsius villae utilitatibus, fructibus, redditibus, proventibus, censibus ac lucris generaliter universis, puta agris, pratis, campis, pascuis, silvis, gaiis, borris, rubetis, mericis, nemoribus, mellificiis, piscinis, piscariis, stagnis, lacubus, paludibus, aquis et aquarum decursibus, molendinis factis et faciendis et cum teloneo, quod ab antiquo ad nominatam villam Szypicze pertinet, videlicet a quolibet curru maiori salis, alias oth thelagy, ducentas tolpas, a minori vero centum, a curru impositorio, alias nakladni, grossum, a simplici medium, nominatus dominus Nyemyrza subcamerarius et sui successores legitimi tollere et levare in perpetuum omnimodam habebunt facultatem et si aliquis transire ausus fuerit a Tyssewcze incipiendo usque ad Potharzyn, praeterquam ad Sypicze, extunc nominatus dominus Nyemyrza et sui successores legitimi illum teloneum per transeuntem recipere cum omnibus mercantiis et equis libere poterint et nulli officialium nostrorum aliquid tribuere, nisi pro se obtinere aeviterne, ac cum caeteris universalite pertinentiis ad dictam villam quomodolibet spectantibus, quae in eadem adpraesens sunt, vel in futurum per industriam humanam inveniri possint seu augmentari, quibuscumque nominibus censeantur, veluti dicta villa in longum, latum in divisione graniciebus, gadibus et signis suis ab antiquo permanet et ab aliis villis seu haereditatibus circumferentialiter est distincta et limitata per praefatum dominum Nyemyerza subcamerarium ipsiusque successores legitimos praedictam villam habendam, tenendam, regendam, gubernandam, utifruendam ac pacifice et quiete perpetuis temporibus haereditarie possidendam ac etiam vendendam, dandam, donandam, commutandam ac in parte vel in toto obligandam et ad usus beneplacitos suos convertendam, prout sibi suisque successoribus legitimis melius videbitur fore expeditum, nostra tamen et successorum nostrorum cum voluntate pariter et consensu. Insuper prae­fatum dominum Nyemyrzam nostris gratia et favore amplioribus amplectantes praefatam villam suam Sypicze de iure Ruthinico et Polonico in ius Theutonicum, quod Maidemburgense dicitur, in omnibus et singulis punctis, clausulis, conditionibus et articulis opportunis transferimus in perpetuum et transmutamus per praesentes decaetero omnia iura Ruthinicalia et Polonicalia et omnes exactiones, solutiones nostras, videlicet Poddimye, avenam, labores castrorum et pontium nostrorum aedificationes seu reformationes ab ipsa villa perpetue removentes. Damus insuper praefatae villae incolis seu inhabitatoribus, ut ab omnibus nostris iudiciis omnium capitaneorum, woiewodarum, procuratorum, thivunorum nostrorum et officialium eorum, quibuscumque nominibus censeantur, penitus sint liberi et exempti, ut per eos decaetero non iudicentur, nec citentur et citati non compareant poena eos omnimode nulla sequente, nisi coram sculteto villae praenominatae, scultetus vero coram praetacto do­mino Nyemyerza et ipsius successoribus legitimis iure Theutonico Maidemburgensi cuilibet de se querulanti astabunt responsuri. Tenebitur autem et debebit saepius nominatus dominus Nyemyerza subcamerarius et sui suc­cessores legitimi pro huiusmodi iuris et gratiae nostrae donatione nobis nostrisque successoribus ad quamlibet expeditionem generalem et specialem, dum soli proprio capite transibimus, nostris in expensis et digeriis una hasta bene armata servire totiens, quotiens fuerit opportunum. In cuius recompensam praedictum dominum Nyemierzam subcamerarium et eius successores legitimos ab omnibus nostris iudiciis omnium nostrorum dignitariorum, pallatinorum, capitaneorum, iudicum, subiudicum liberamus penitus et eximimus, ut per eos non iudicentur, nec citentur et citati non compareant poena eos nulla sequente. In cuius rei testimonium sigillum maiestatis felicis recordationis praeclari principis domini Semouiti condam ducis Masouiae, genitoris nostri charissimi et cum hoc voluntate et consensu nostris praesentibus est appensum.

55

Sochaczew, 21 kwietnia 1430 r. Książę mazowiecki Siemowit V nadaje Janowi i Dadżbogowi  wieś Drzewicz.

Or.: nie znany; kop.: nie znana; druk: Archiwum Książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie, t. II, 1284–1506, wyd. Z.L. Radzimiński, B. Gorczak, Lwów 1888, nr CXXII, s. 144.

Semouitus dux Mazouie priuilegio suo speciali notificat, quomodo ipse considerans obsequia et voluntatem nobilium virorum Joannis dicti Neko et Dacbogii, fratrum germanorum, atque Joannis dicti Sczuka filiastri ipsorum, eisdem nobilibus certam sortem seu porcionem terre, in terra Sochaczouiensi prope Wyskitki sittam sic isto nomine nuncupatam Drzewice, inter granicies ville eiusdem ducis Orzeszowo et penes fluuium dictum Gogolina,habentem decursum a molendino eiusdem ducis in Wyskitki, qui fluuius diuidid per medium bona ducalia ab eorundem suprascriptorum nobilium porcione, commutacione facta pro ipsorum patrimonio Guzowo, dedit, donauit et contulit cum omni iure, dominio etc. nichil excipiendo resignauit perpetuo et per eosdem suprascriptos nobiles bona prefata tenenda, habenda, possidenda, danda, donanda, vendenda, obliganda, commutanda, prius tamen ad hoc requisita voluntate ducali et consensu. In cuius recompensam idem dux eodem privilegio suo hoc eciam voluit, vt iidem suprascripti nobiles, suis cum posteris de predicta porcione, ad quamlibet expedicionem eiusdem ducis in equo bono cum ballista propriis sumptibus et expensis tociens, quociens opus fuerit, sese expediant. Habebunt eciam iidem supradicti nobiles, suis cum posteris libera pascua in nemoribus eiusdem ducis et conceditur eisdem libera scesura arborum pro edificiis. Datum et actum in Sochaczow, feria sexta ante festum sancti Georgii martyris gloriosi, anno Domini millesimo quadrigentesimo tricesimo.

56

Warszawa, 2 października 1430 r. Proboszcz sochaczewski Grzegorz z Kłodna nadaje córce sędziego czerskiego Alberta z Habdzina, Annie, na zasadzie posagu 30 kop groszy ze środków całej swojej części w Kłodnie [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o  sochaczewskim proboszczu Grzegorzu z Kłodna].

Or.: nie znany; kop.: nie znana; reg.: MKM, t. 2, nr 560, s. 111.

Item feria secunda proxima ante Francisci, Warschouie, anno etc. XXX. Constitutus honorabilis, deuotus, dilectus Gregorius, rector parochialis eclesie de Sochaczewo, honeste Anne, filie Alberti de Chabdzyno, iudicis Czirnensis, triginta sexagenas super medietate tocius porcionis sue in Clodno, districtus Warschouiensis, dotaliciauit etc. Non scribatur adhuc.

57

Wiskitki, 15 grudnia 1434 r. Książę mazowiecki Siemowit V wydaje przywilej dla miasta Sochaczewa potwierdzający prawo chełmińskie [Pierwsza znana wzmianka w źródłach  pisanych o rodzaju prawa miejskiego Sochaczewa, oraz pierwsze znane wzmianki w źródłach  pisanych o sochaczewskim staroście Janie Żelazo z Sierzchowy i podłowczym sochaczewskim Janie  z Markowa].

Or.: spalony w 1500 r.; kop.: AGAD, MK, ks. 122, k. 35v–36v; Bibl. PAN w Kórniku, zb. rkp., nr 00194, Kopiarz dokumentów z XV w. (Kopie dokumentów mazowieckich 1286–1441), k. 39; reg.: MRPS, cz. I, supl., nr 60, s. 121; dokument dotychczas nie publikowany; tłumaczenie tekstu na język polski w: B. Kwiatkowski, Dzieje Sochaczewa, t. 2: W okresie przynależności do Księstwa Mazowieckiego 1202–1476, Sochaczew 2007, s. 115, 116, 118.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Semovitus Semoviti, Dei gratia dux Masoviae, necnon Princeps terrarum: Ravensis, Sochaczoviensis, Gostinensis, Msczanoviensis et dominus Żidaczoviensis, significamus tenore praesentium, tam praesentibus quam futuris, praesentes litteras inspecturis, quibus expedit, universis, quod visis privilegiis Illustrium Principum dominorum, Semoviti ducis Masoviae nostri avi, et alterius Semoviti ipsius nostri avi protavi, nobis dilectorum nostrorum progenitorum et praedecessorum, in quibusque donationibus iura et praerogativa per ipsos nostrae civitati Sochaczoviensi concessa reperimus contineri. Quomodo civibus eiusdem civitatis Sochaczoviensis omnis usus qui haberi potest in flumine, quod flumen Bzura dicitur, praeter obstacula, alias jazy, supra et infra terminos praedictae civitatis, de sylvisque, borris et de aliis locis ubicunque ligna in nostro dominio possint inveniri pro domibus aedificandis, salvo iure alieno, civibus praesignatis libere concedimus. Exceptis tamen arboribus mellificis, vel talibus quorum excisio damnosa tenderet in iacturam et quod etiam per loca deserta ex utraque parte fluvii iam dicti, licite et libere grex civitatis praedictae pasceretur, necnon etiam spatium terrae inter dictum flumen Bzura ad stratam, quae ducit ab antiquis allodiis, versus flumen qui dicitur Gawronka, pro hortis faciendis et construendis ibidem et locandis, confertur et attribuitur. Ita tamen quod de censu ab eisdem hortis singulis annis proveniendis duo denarii ad nostrum dominium, tertius vero denarius ad iam dictam civitatem Sochaczoviensem pertinere attribuitur et appropriatur, et quod ratione huiusmodi concessionis, ipsi cives, de quolibet manso mensurae Culmensis, qui infra terminos praedictae civitatis protunc mensurari et reperiri, in festo beati Martini proximo census annui per novem grossos, per duas mensuras tritici, duos siliginis et duos avenae, ac a domibus, tabernis et singulis artificiis per medium scotum nobis et nostro dominio solvent et dabunt. Volumus etiam iudicia, consuetudines et statuta secundum cursum civitatis Culmensis in praedicta civitate nostra Sochaczoviense per omnia observari Nosque praedictam nostram civitatem Sochaczow, non solum in praeteritis iuribus conservari volens, sed maioribus favoribus, beneficiis, quibus mediantibus, cives et inhabitatores eiusdem civitatis, suis mercantiis, artificiis et Reipublicae liberius, decentius et ordinatiusinsistere valeant et possint condonari, nostraeque et ipsorum providenti utilitati cupiens praefatos cives, incolas et inhabitatores civitatis eiusdem, ab omnibus et singulis supradictis nostris et successorum nostrorum censibus, solutionibus, exactionibus, contributionibus, statutis, collectis angariis et praeangariis universis, quibuscunque nominibus censeantur, vel censeri poterint, nobis solvi consuetis, aut per nos vel successores nostros indicendis et praesertim vectigalibus et conductionibus equorum et currum, vulgariter podwodow i przewodow, et aliis quibuscunque libertati civitatis eiusdem contrariis, tenore praesentium literarum absolvimus, liberamus, plenamque et omnimodam libertatem concedimus eisdem. Ita tamen quodpraefati cives et inhabitatores civitatis praedictae, ratione huiusmodi iuris gratiae et donationis libertationeque, quadraginta marcas grossorum monetae et numeri Cracoviensis, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computandos, singulis annis, ad festum Divi Martini, et quadraginta modia avenae vulgariter spandy, quo tempore anni placuerit, nobis et nostris successoribus solvere sint adstricti et obligati temporibus perpetuis et in aevum. Volumus etiam macellos carnificum, poenas de iudicio provenientes, ac etiam foralia, alias targowe, pro nobis et nostris successoribus reservari. Insuper dum nos propria in persona ire, aut nostras armigeras gentes ad aliquam expeditionem mittere et destinare contigerit, quod tunc praefati cives seu incolae unum currum cum quatuor equis valentibus promissionibus, quantum ad cibum et potum, bene fulcitum et oneratum procurare et ordinare debebunt. Praeterea etiam si nos aliquam exactionem vel contributionem, ex aliqua necessitate nos proveniente, aliis civitatibus nostris indixerimus et imposuerimus, extunc ipsi cives Sochaczoviensescontributionem seuexactionem, quam et quantam tunc temporis nos vel successores nostri imposuerimus, nobis et nostris successoribus dare et solvere debebunt. Volumusetiam, quod cerevisia, quae pro nobis et nostra curia consuevit comparari, quod quaelibet tunna, per quinque grossos pro nobis et curia recipiatur, adveniente vero tempore cariori, quod triticum per sex grossos vel carius venundaretur, extunc quaelibet tunna pro nobis et nostra curia recipiatur per sex grossos. Praecipimus etiam et eximimus duos mansos, sub Advocato, et medium alterum sub Plebano existentes, quos pro nobis volumus reservare. Actum et datum in Wyskitki, feria quarta proxima post festum sanctae Luciae virginis gloriosae, Anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo quarto. Praesentibus strenuis et nobilibus viris dominis Andrea castellano Plocensi, Joanne de Żatrski alias Tabasz succamerario Ravensi, Joanne de Nieborowo, Joanne Żelazo capitaneo et Joanne de Markowo subvenatore Sochaczoviensi, Joanne de Duranovo subpincerna nostro et Gimoldo de Łodwigowo haeredibus, et Gotardo, curiae nostrae notario, et aliis quamplurimis fidedignis testibus circa praemissa.

58

Sochaczew, 18 kwietnia 1438 r. Książę mazowiecki Siemowit V nadaje prawem dziedzicznym  rodzonym braciom Janowi i Dadżbogowi oraz ich ojczymowi Janowi wsie Drzewicz  i Zarzecze.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 40, k. 527; MK, ks. 43, k. 230; reg.: MRPS, cz. IV, t. 3, supl., nr 715, s. 389; druk: brak.

Sochaczewo, f. 6 ante Georgii. Semovitus V Masoviae dux Ioanni dicto Niko et Daczbogio, fratribus germanis, Ioannique dicto Sczyka, filiastro eorum, villam Drzewycze, prope Wiskitki et Zarzecze sitam inter granities villae ducalis Orzischowo penes fluvium Gogolyna iure haereditario donat.

59

Sochaczew, 25 czerwca 1438 r. Książę mazowiecki Siemowit V zaświadcza, że kasztelan płocki Andrzej sprzedał za 720 grzywien wsie Ćmiszew i Jasieniec łowczemu  gostynińskiemu Krystynowi z Roszków [miejscowość w sąsiedztwie Giżyc].

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 47, k. 430; reg.: MRPS, cz. IV, t. 3, supl., nr 717, s. 389; druk: brak.

Sochaczew, in crastino Ioannis Baptistae. Semovitus V Semoviti, Masoviae dux, testificatur Andream de Czyechomycze, castellanum Plocensem, villas suas Czmyessewo et Jassyenyeez districtus Gostinensis Cristino de Roschki, venatori Gostinensi, pro 720 mr. vendidisse.

60

Sochaczew, 26 lipca 1439 r. Książę mazowiecki Siemowit V kupuje od Jana z Kuchar wieś Wilków.

Or.: nie znany; kop.: nie znana; druk: KDKM, nr CLXXXIII, s. 199–200.

In nomine Domini Amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Andreas de Przeradowo judex et Florianus de Brankij subiudex Sochaczeuienses Significamus tenore presencium quibus expedit uniuersis presentibus et futuris horum noticiam habituris. Quoniam nobis pro Tribunali cum Dominis infrascriptis residentibus. Veniens ad nostram presenciam strennuus Dominus Johannes de Cuchari heres. Non compulsus non coactus nec aliquo errore seductus sed sanus mente et corpore ac integer racione. Suorum fretus consilio amicorum. villam ipsius hereditariam Wijlkowo. in districtu nostro Sochaczeuiensi sitam. Cum utraque Fluminis Wijsla rypa. Ac eciam cum omnibus et singulis eiusdem ville utilitatibus prouentibus obuencionibus et cum omni jure et domijno quo ipsam solus tenuit habuit et possedit prount in latum et longum in suisdimensionibus limitibus Graniciebus et spectanciis uniuersis circumferencialiter ab antiquo continetur. Nichil juris dominij proprietatis aut prouentus alicuius pro se et suis Successoribus in ea relinquendo. Serenissimo principi et Domino Domino Semouitho Duci Mazouie etc. et ipsius successoribus legitimis. Pro Quadringentis saxagenis grossorum mediorum monete et numeri Cracouiensis. vendidit. et coram nobis pleno jure perpetuis temporibus resignavit. Perpetue tenendam habendam possidendam et ad usus quosuis beneplacitos conuertendam. prount sue Serenitati utilius videbitur expedire. In cuius rei Testimonium Sigilla nostra presentibus sunt appensa. Datum in Sochaczow die die dominico proximo post festum sancti Jacobi Anno Domini millesimo quadringentesimo Tricesimo Nono presentibus Strennuis et nobilibus Dominis Andrea de Czechomicze plocensi Marco de Popijen Rawensi Paulo de Lesczno Sochaczeuiensi Adam de Ziczsko Gostiniensi Castellanis Prandotha de Zelazna Rawensi pincerna. Johanne Tabasch de Zaluskij Rawensi Andrea de Rdzeijewicze Sochaczeuiensi Nicolao de Brzozowo Gostiniensi Succamerarijs. Jacobo de Glowno rawensi. Sassino de Sczawijno Gostiniensi Judicibus necnon venerabilibus et nobilibus Johanne de Zelazna rawensi Nicolao de Slonkowo Sochaczewiensi et Gothardo de Babsko Curie Domini Ducis Semouithi Cancellarijs ac alijs multis fidedignis.

61

Płock (?), między 1442 a 1451 r. Książę mazowiecki Władysław I wydaje uchwały prawa zwyczajowego dla ziemi sochaczewskiej oraz pouczenia prawne dla tej ziemi w sprawie sporów sądowych między Żydami a chrześcijanami.

Or.: nie znany; kop.: Bibl. PAN w Kórniku, Kodeks Działyńskich V (D V), k. 13v, zaginiony; reg.: O. Balzer, Corpus Iuris Polonici, Lwów 1891, nr 378, s. 84; druk: SPPP, t. I, s. 291–292; IMT, t. I, nr 88, s. 154–155; uwaga: niniejszy tekst prawdopodobnie składa się z trzech odrębnych części, wydaje się być streszczeniem statutów Władysława I wydanych w Płocku dla ziemi sochaczewskiej w bliżej nie określonym czasie; tekst jest prawdopodobnie kompilacją sporządzoną dla użytku prywatnego w połowie XV w. (zob.: IMT, t. I, nr 88, s. 154).

I. Item dum Judaeus aliquem terrigenam per citationem vel per praeconem ad judicium attrahit seu evocat, tunc sub primis terminis terrigena debet luere seu pati duplices sex marcas; et tunc Judaeus nihil debet de poenis sex marcarum levare, sed judicium totum debet recipere. Et si judex cum dignitariis pro tribunali residens decernet, vulgariter „s k a ż e”, eidem nobili, ut in duabus septimanis easdem pecunias [solvat, tunc solvere debet Judaeo pecunias] cum usuris, sub poena quinquagenali et Judaeo sub P i ę t n a d z i e ś c i a. Sed si iterum terrigena Judaeo pecunias non solverit, super tertium et quartum terminum, extunc post talem tertiam poenam quinquagenalem et P i ę t n a d z i e ś c i a tertiam ipsi Judaeo debet dare intromissionem in bona mobilia et immobilia illius terrigenae, quae debet Judaeus tenere et possidere tamdiu, donec pecunias capitales et usuram et triplex P i ę t n a d z i e ś c i a praefatus terrigena eidem Judaeo solvet. Sed quam cito Judaeus citat nobilem ad judicium, tam cito Judaeus usuram non debet levare super terrigenam; quia loco usurae capit P i ę ć n a d z i e ś c i a. Tantummodo post triplicem poenam quinquagenalem et post triplex P i ę t n a d z i e ś c i a, eidem Judaeo debet dari intromissio in bona nobilis et propter hoc Judaeus super omnes terminos nobilem debet citare.

II. Item Serenissimus princeps dux Wladislaus informationem dat in terra Sochaczeviensi in hunc modum de poena P i ę ć n a d z i e ś c i a Judaeis solvenda. – Quomodo ipsa poena ipsis Judaeis sit solvenda? Ita, sicut ipsa poena P i ę ć n a d z i e ś c i a hac in terra nostra Plocensi, compositione ipsis Judaeis persolvitur, ita etiam, ut modus aequalis in terra Sochaczeviensi sit, volumus habere in solutione hujusmodi poenae; ut non sit opus, ut nos de cetero de hujusmodi poena P i ę t n a d z i e ś c i a quaerere debeatis. – Datum Płock.

III. Item dominus dux Wladislaus dat informationem Christianis cum Judaeis [litigantibus] in hunc modum: quod quando Judaeus citaverit Christianum, extunc in duabus septimanis tenetur ipsi Judaeo solvere. Si autem non solverit, extunc in [secundis] duabus septimanis Christianus luet duabus poenis sex marcarum, de quibus poenis Judaeus nihil tollet, sed tantum officialis in judicio residens. In tertiis autem duabus septimanis Christianus solvere debet Judaeo pecunias sub poena quinquagenali domino duci et Judaeo sub P i ę t n a d z i e ś c i a. Si autem non solverit infra alias duas septimanas, extunc iterum Christianus luet poenam quinquagenalem et Judaeo iterum P i ę ć n a d z i e ś c i a. Si autem non solverit ad alias duas septimanas, extunc tertio Christianus eidem Judaeo luet poenam Pięćnadzieścia, et judicio quinquagenalem. A primae autem citationis quacumque die, Judaeus non tollet usuram a Christiano, quia loco usurae Christianus Judaeo solvet poenas supradictas. – Datum in Płock.

62

Płock, 13 października 1443 r. Książę mazowiecki Władysław I sprzedaje wójtostwo w Bolimowie staroście sochaczewskiemu Wojciechowi z Chylina za 40 kop groszy.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 26, k. 16; reg.: MRPS, cz. IV, t. 3, supl., nr 791, s. 393; druk: brak.

Ploczko, dominica ante Hedvigis. Vlasislaus I dux Masoviae advocatiam in oppido Bolemow per Semovitum ducem Masoviae, germanum suum locatam, Alberto de Chilino, capitaneo Sochaczoviensi, pro 40 sexagenis mediorum grossorum vendit.

63

Sochaczew, 29 października 1443 r. Książę mazowiecki Władysław I potwierdza sprzedaż 1½  włóki na przedmieściu Płocka przez plebana z Głuska Jana marszałkowi dworu  Świętosławowi (Goliaszowi) za 40 kop groszy w półgroszkach.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK (Mazowiecka), ks. 337, k. 124v – Vendicio 1½ mansi Goliasch marschalco in suburbio Plocensi; druk: ZDiLmP, t. I, nr 133, s. 201–202.

Wladislaus etc., quomodo coram nostra constitutus presencia discretus Iohannes plebanus in Glusko cum Stanislao filiastro suo germano unum cum medio mansos in suburbio nostro Plocensi sitos nobili Swanthoslao alias Goliasch marschalco nostro et ipsius successoribus legittimis pro quadraginta sexagenis mediorum grossorum imperpetuum vendidit et resignavit. Acta in Sochaczewo, feria tercia in crastino sanctorum Simonis et Iude apostolorum anno Domini etc. XLIII, presentibus ibidem nobilibus Grzimkone iudice, Abraham dapifero Sochaczewiensibus, Gothardo cancellario Gostinensi, Alberto dicto Chylimsky capitaneo Sochaczewiensi et Stanislao cancellario Wysznensi et aliis quampluribus etc.

64

Sochaczew, 1 września 1444 r. Książę mazowiecki Władysław I na wypadek bezpotomnej  śmierci ustanawia swoim spadkobiercą księcia mazowieckiego Bolesława IV i jego  dzieci.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, zb. dok. perg., nr 115 (w potwierdzeniu, XV w.); druk: KDKM, nr CXCI, s. 208–209; IMT, t. I, nr 89, s. 156–157; uwaga: według Kazimierza Pacuskiego (Stanisław z Gołocina, w: PSB, t. XLII/1, z. 172, Warszawa–Kraków 2003, s. 29–31) dokument ten był falsyfikatem kancelarii książęcej z 1463 r., napisanym w obronie racji stanu książęcego Mazowsza.

In nomine Domini amen. Ad memoriam rei sempiternam. Wladislaus Dei gracia dux Mazovie, Russie nec non terrarum Plocensis. Ravensis, Sochaczeviensis, Gostinensis dominus et heres Wysnensis et Belzensis etc. Significamus tenore presencium tam presentibus quam futuris harum noticiam habituris, quibus expedit generaliter universis, quod fraterno amore et siugularis affeccionis dileccione erga preclarum principem doininum Boleslaum ducem Mazovie etc. fratrem nostrum carissimum permoti, tum de nostro proprio motu, tum de dominorum nostrorum dignitariorum, consiliariorum, baronum. militarium, procerum et nobilium maturo consilio, consensu pariter et assensu, non aliquo dolo aut fraude seducti, sani utroque spiritu favente Altissimi clemencia existentes omnes ducatus nostros integros videlicet Mazovie, Russie, Belzensem necnon eorum terras, districtus et territoria videlicet Plocensem, Ravensem, Sochaczeviensem, Gostinensem, Wysnensem, Raczanziensem, Zawkrzensem, Plonensem, Belzensem, Llubaczow, Bussko, Hrodlo, Sowlosz et Llopaczien cum omnibus earundem terrarum districtibus, civitatibus, castris, opidis, villis, pertinenciis appendiisque universis, iuribus patronatus, baronibus, militibus, nobilibus, terrigenis, vasallis et quibuscunque eorundem ducatuum subditis in longum et latum, veluti huiusmodi ducatus, terre, districtus, terri­toria, possessiones et dominia in suis metis, gadibus, graniciebus et limitibus sunt distincta et limitata, et quemadmodum ipsos seu ipsa soli a predecessoribus nostris et ab antiquis temporibus tenuimus, habuimus et possedimus, nichil iuris, proprietatis et dominii pro nobis et nostris successoribus reservando in eisdem, prefato domino duci Boleslao fratri nostro carissimo, pueris et successoribus suis legitimis cum pleno iure et dominio dedimus, assignavimus, inscripsimus, incorporavimus, invisceravimus, resignavimus ac omne ius nostrum, quod nobis in prefatis ducatibus, terris, civitatibus, castris, opidis, villis et aliis omnibus suprascriptis competebat, in eundem dominum ducem Boleslaum et suos pueros successoresque legitimos transtulimus, transfudimus ac eosdem ducatus, terras et alia suprascripta eidem domino duci Boleslao fratri nostro carissimo et eius pueris successoribusque legitimis graciose et fraterne in verum titulum et perpetuum hereditarium contulimus perpetue et in evum, ac presencium literarum nostrarum patrocinio damus, assignamus, inscribimus, incorporamus, resignamus, transferimus, transfundimus, conferimus perpetue et in evum cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, redditibus, proventibus, theloneis, censibus, tributis, daciis, contribucionibus, collectis, exaccionibus, solucionibus, mellificiis, nemoribus, venacionibus, aucupacionibus, silvis, borris, gays, mericis, aquis et lacubus, paludibus et aquarum decursibus, emolumentis et obvencionibus generaliter universis, quocunque censeantur apellari vocabulo, ad presens in eisdem ducatibus, terris et quibuscunque nominibus nuncupentur, cum omnibus et singulis utilitatibus et iuribus suprascriptis ac cum pleno iure et dominio tenere, habere, regere, gubernare, utifrui, quiete et pacifice hereditarie temporibus perpetuis possidere, necnon vendere, commutare, alienare, donare, obligare et ad usus suos beneplacitos convertere, prout ipsi et suis pueris et successoribus melius et utilius videbitur expedire, ea quidem condicione adiecta ad premissa, si nos et prolem nostram masculinam primitus quam ipsum dominum ducem Boleslaum aut suam prolem masculinam, Deo permittente, in totum de hac luce migrare contigerit, extunc presens nostra donacio et resignacio debet habere et habebit robur perpetue firmitatis, alias nobis cum prole nostra masculina Dei favore ultradictum dominum ducem Boleslaum et pueros successoresque suos legitimos superviventibus presens nostra donacio et resignacio nullius sit roboris vel momenti. In cuius rei testimonium sigillum nostrum maius de certa nostra sciencia presentibus est appensum. actum et datum in Sochaczow feria tercia proxima ante festum Nativitatis Marie Virginis gloriosissime anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto. Presentibus magnificis, strenuis, generosis et nobilibus dominis Wydzga de Pankawczino palatino, Nicolao de Crassowo Wysnensi, Sczubyal de Czechomicze Plocensi castellanis, Stanislao de Strzegowo Plocensi, Jacobo Cassik de Glowno Rawensi, Johanne Swynka Zawkrzensi iudicibus, Gesch vexillifero Sochaczeviensi, Schestrzenyecz de Regawo Rawensi et Andrea de Radzyeiewicze Sochaczewiensi succancellariis, Ninogneo de Crisszko subiudice Plocensi, Golia de Llang, Radwan de Bapsko et Rathiborio nostre terre Plocensis notario et aliis quam pluribus nobilibus, fidelibus, fidedignis testibus ad pre­missa. Scriptum per manus Stanislai de Golothy curie nostre cancellarii, qui presencia habuit in comissis, minori autem sigillo nostro a tergo impresso.

65

Sochaczew, lwrześnia 1444 r. Książę mazowiecki Bolesław IV zrzeka się na rzecz brata księcia mazowieckiego Władysława I wszystkich ziem do niego należących.

Or.: AGAD, zb. dok. perg., nr 3280; kop.: nie znana; druk: IMT, t. I, nr 90, s. 157–158.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Boleslaus Dei gracia dux Mazowie, Russie necnon terrarum Warschowien[sis], Vischegradien[sis], Zacroczimien[sis], Czechonovien[sis] dominus et heres Czirnensis etc. Significamus tenore presencium tum presentibus quarn futuris, harum noticiam habituris, quibus expedit, generaliter vniuersis, quomodo fraterno amore ad preclarum principem dominum Wladislaum ducem Ma­zowie, Russie etc. fratrem nostrum carissimum permoti de dominorum nostrorum dignitariorum, baronum et nobilium maturo consilio et consensu ducatum nostrum integrum Mazowie necnon ipsius terras et districtus videlicet Czirnen[sem], Warschowien[sem], Wyschegradien[sem], Zacroczimien[sem] et Czechonowien[sem], cum omnibus earum districtibus, ciuitatibus, castris, opidis, villis, pertinenciisque vniuersis, iuribus, personis[?], baronibus, militibus, nobilibus et terrigenis, vasallis et quibusvis ipsius ducatus subditis in longuni et latum velut huiusmodi ducatus cum ipsius districtibus in suis metis, gadibus et limitibus circumferencialiter est distinctus et limitatus et quemadmodum ipsum soli tenuimus, habuimus et possedimus, nichil in eis proprietatis et dominii pro nobis et nostris successoribus reseruantes in eodem, predicto domino duci Wladislao fratri nostro carissimo cum pleno iure et dominio iam ex nunc damus, assignamus, incorporamus, invisceramus, resignamus ac omne ius nostrum in eum et successores suos transferimus ac eundcm ducatum eidem fratri nostro carissimo et eius successoribus generose ot fraterne in verum titulem hereditarium conferimus perpetue et in ewm cum omnibus et singulis vtilitatibus, fructibus, redditibus, prouentibus, censibus, theoloneis, emolumentis et obvencionibus generaliter vniuersis, quibuscumque nominibus nuncupentur, ad presens in eodem ducatu, terra et ipsius districtibus, ciuitatibus, castris, opidis, villis, pertinenciis et quibusvis possessionibus esistentibus et cum Dei auxilio accrescentibus quomodolibet in futurum. Quare licitum sit dieto domino duci Wladislao et successo­ribus suis legittimis prefatum ducatum, terras. districtus, ciuitates, castra, opida, villas, pertinencias et possessiones vniuersas, quibuscumque nominibus nuncupentur, cum omnibus et singulis descriptis vtilitatibus ac cum pleno iure et dominio tenere, habere, regere, gubernare, quiete et pacifice hereditarie perpetuis temporibus possidere necnon vendere, commutare, alienare, donare, obligare et ad vsus suos beneplacitos conuertere, prout sibi et suis successoribus legittimis melius et vtilius videbitur espedire. In cuius rei testimonium sigillum nostrum maius de certa nostra sciencia presentibus est appensum. Actum et datum in Sochaczow feria tercia proxima ante festum Natiuitatis Virginis Gloriose Marie, anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto. Presen­tibus magnificis, strenuis. generosis, nobilibusque dominis Johanne Rogalya de Wangrzinowo palatino Mazowie, Johanne de Boglowicze Czirnen[si], Dobrogostio de Nowidwor Warschowien[si], Johanne de Cuchari Zacroczimien[si], Nicolao Wansch de Dobrzankowo, Czechonowien[si] castellanis, Zemacone de Smogorzewo, iudice Czechonowien[si], Borutha de Phalanthi vexillifero Warschowien[si], Johanne de Janowo canonico Warschowien[si] vicecancellario et Andrea de Gosczymiczicze vicethezaurario aliisque quamplurimis nostris fidelibus fidedignis testibus circa premissa. Scriptum per manus Stephani Nicolai de Mnyschewo prepositi Warschowien[sis], canonici Plocen[sis] ecclesiarum et curie nostre cancellarii, qui presencia habuit in commissis.

66

Płock, 7 kwietnia 1445 r. Książę mazowiecki Władysław I sprzedaje za 100 kop półgroszków wieś Trojanów z młynem na rzece Mrowie (obecnie Utrata) swemu podskarbiemu Janowi Wężowi.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 70, k. 182; reg.: MRPS, cz. IV, t. 3, supl., nr 810, s. 395; druk: brak.

Ploczko, f. 4 post Conductum Paschae. Vladislaus I, Masoviae et Russiae dux, villam Troianow districtus Sochaczoviensis cum molendino in fluvio Nrowa Ioanni Wąssz, vicethesaurario curiae suae, pro 100 sexagenis ½ grossorum vendit.

67

Sochaczew, 30 maja 1446 r. Biskup poznański Andrzej z Bnina stwierdza, że zawarł z księciem mazowieckim Władysławem I i całą szlachtą mazowiecką ugodę w sprawie poboru dziesięcin oraz egzekucji testamentów.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 5, k. 60–61; reg.: O. Balzer, Corpus Iuris Polonici, Lwów 1891, nr 315, s. 78; druk: A. Muczkowski, Wyrok polubowny z roku 1776 tyczący się pobierania dziesięcin z dóbr w Mazowszu położonych, „Pamiętnik Religijno-Moralny”, t. XVII, 1840, s. 225–230; B. Ulanowski, Laudum Vartense, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny”, t. XXI, Kraków 1888, s. 307–312; IMT, t. I, nr 93, s. 163–166.

Anno 1446, d. 30 Maii in Sochaczewo.

In nomine Domini, amen. Nos Andreas. Dei gracia episcopus Poznanien[sis], ad presencium noticiam et futurorum memoriam perpetuam deducimus per hec scripta: Quomodo peculiaris benivolencie affectus et amor precipuus serenissimi principis domini Wladislai, Dei gracia ducis Mazovie eto. nostri et ecclesie nostre fautoris eximii, quem ad nos et nostram Poznaniensem gerit ecclesiam, nos reddit alacres et continuos, ut sue celsitudini et suis gratis complacenciis, quibus valemus, condignis rependiis pares rependamus vices, unde nonnullas differencias, amfractus et dissensiones inter prefatum serenissimum principem dominum Wladislaum nobiles quoque terrigenas et subditos suos seculares terrarum Mazovie, nostre Poznaniensis diocesis ab una, nosque Andream, Dei gracia episcopum ac ecclesiam nostram Poznaniensem et clerum nobis subiectum ab alia partibus, super decimis manipularibus et lini ac aliis causis et iniuriis hic inde suscitatas et exortas per viam amicabilis concordie consopire, prefatoque domino duci et subditis suis predictis iustum fauere sicut dignum est, in dictis decimis volentes, consuetudini alias per dive memorie predecessores nostros episcopos Poznanienses et clerum ipsis subiectum in decimis huiusmodi et earum decimacione seu solucione a longe retroactis temporibus usque hactenus tente et observate, innittentes, ad talem cum eodem domino duce Wladislao, terrigenisque, nobilibus et subditis suis secularibus predictis nostre diocesis Poznaniensis predicte, ex certa sciencia, consensu quoque et ratiabicione venerabilis capituli nostri Poznaniensis, amicabilem decreuimus concordiam et unionem perpetuo duraturam, prout in articulis infrascriptis regulatum existit et expressum:  Inprimis itaque statuimus, laudamus et propter bonum pacis future tenore presencium mediante decernimus: Quod ex nunc et perpetuo omnes et singuli cives, opidani et kmethones agros collentes tam prefati domini ducis Wladislai, nec non omnium et singulorum nobilium ac terrarum suarum, diocesis nostre predicte, quorumcunque et quarumlibet, cuiuscumque gradus et condicionis existunt, morę et consuetudine terrarum eiusdem domini ducis Wladislai diocesis nostre, hactenus inter predecessores nostros episcopatus Poznaniensis ac clerum ipsis subiectum, nobilesque, terrigenas, kmethones et subditos suos seculares in decimis huiusmodi et ipsarum solucione seu decimacione tento et observato, decimas manipulares cuiuscumque et cuiuslibet grani et seminis videlicet: siliginis, tritici, avene, ordei, pisi, scruti et lenticule eciam et decimam lini duntaxat per unum grosum nobis Andree et ecclesie nostre, ac nostris successoribus episcopatus Poznanien­sis seu eciam prelatis, canonicis, plebanis, altaristis et aliis personis spiritualibus, quibus ipse decime iure debentur, dare et solvere tenebuntur et debebunt absque ullo impedimento et interpretacione ampliori, et preterea kmethones ad ducturam decimarum hujusmodi erunt et debent esse nobis episcopo et ecclesie nostre Poznaniensi ac aliis personis spiritualibus perpetuo obnoxii et obligati, et prefatus dominus dux Wladislaus memoratus ac nobiles terrigene et subditi sui non debebunt nos seu factores nostros ac alias personas spirituales quascunque et quaslibet in locacione earundem decimarum quoquomodo impedire; sed licebit nobis seu faetoribus nostris ac aliis personis spiritualibus easdem aput kmethones, quos ad id sibi noverint utiliores, locare quiete, omni dicti domini ducis seu officialium aut terrigenarum et subditorum suorum impedimento procul moto. Nobiles vero de agris suis predialibus et aliis, quos suis propriis duntaxat colunt aratris, suis plebanis, quorum cure subsistunt, iure parochiali decimas manipulares in grano quolibet et semine, prout moris est atque iuris, annis singulis dabunt effective: non tamen ad ducturam earum tenebuntur, ut kmethones. Poterunt autem plebani easdem decimas suas libere, si voluerint, ad horrea sua conducere, ac de ipsis, prout eis expedierit, disponere.  Item quoeiens factores nostros seu successorum [nostrorum] episcoporum Poznaniensium aut eciam prelatos, canonicos, plebanos, altaristas et alias personas spirituales de­cimas suas in terris prelibati domini ducis Wladislai diocesis nostre Poznaniensis decimare contingerit, volumus et decernimus, quod circa decimacionem huiusmodi nobis non inferantur dispendia, nec ab eo, quod nostrum est, excludamur, talem observari morem et consuetudinem: Quod postquam frumenta omnia cuiuslibet grani more solito in campis fuerint in toto messa et rite recollecta, extunc factores seu decimarum collectores nostri seu prelatorum, canonicorum, plebanorum, altaristarum aut aliarum personarum spiritualium in primo agro civitatis, opidi et ville computatis novem capeciis, decimum capete de grano quolibet et semine pro decima tollent, et sic facient immediate de eodem et alio quoque eiusdem ville, civitatis sive opidi agro progressive.

Quo facto et expedito denique colloni messores sive conventi ad metendum laboratores, expeditis et soiutis decimis de omni collectura, id, quod ipsos concernet, pro laboribus ipsorum percipient atque tollent.

Item omnes scolteti sive advocati plebeii et nobiles tam in villis domini ducis prenotati, quam nobilium suorum diocesis nostre Poznaniensis et in iure theutunico Culmensi residentes sive locati, prout et ceteri kmethones agros collentes, nobis et successoribus nostris, episcopis Poznaniensibus, seu illis personis spiritualibus, ad quas ille decime de iure dinoscuntur pertinere, de agris advocaciarum sive scolteciarum suarum decimare sint obnoxii et obligati, exceptis nobilibus, quibus sepefatus dominus dux Wladislaus pro eorum serviciis aliquos agros in villis sive bonis suis iure hereditario nobilitatis duxerit dandos, et qui coram eo et non iure theutonico predieto citati respondebunt: qui nobiles decimam more aliorum nobilium terrarum Mazovie predictarum dare sint asstricti.  Volumus preterea, decernimusque et laudamus, quod liceat nobis et successoribus nostris ac aliis personis spiritualibus decimas nostras libere, cessante impedimento, cum straminibus tam in campis quam in horreis vendere; et emtor decime huiusmodi quam et quas emerit, sive ipsam, aut ipsas trituraverit, aut non, nihilominus ipsam aut ipsas I decimas pro se cum straminibus plene recipiat, et quo voluerit, libere abducet. Eo salvo, quod si forte nos Andreas episcopus aut alie persone spirituales decimas huiusmodi pro se et usibus ipsarum trituraverint, extunc medietatem straminum ex hujusmodi trituracione provenienciumpro nobis tollemus, reliquam vero medietatem illi kmethoni, aput quem decima stabit reposita, remanere debebimus et tenebimur.

Item liceat nobis episcopo et aliis personis spiritualibus absque ullo impedimento cou aresto sepefati domini ducis Wladislai seu officialium suorum aut eciam nobilium predictorum vel procuratorum ipsorum, decimas suas libere vendere illi seu illis, cui vel quibus voluerint aut utilius potuerint; nec debebimus per prelibatum dominum ducem Wladislaum seu officiales suos et eciam nobiles et terrigenas prescriptos vel eorum procuratores aliqua propinquitate aut alia quacumque occasione in vendicione huiusmodi impediri quoquomodo.

Item nos Andreas episcopus predictus et Suecessores nostri ac alie persone spirituales decimas suas yemales alias o z y m y n y, incipiendo a principio messis usque ad festum sancti Bartholomei, annonas vero alias jarzyny, eciam falcastratas, a festo sancti Bartholomei usque ad festum Nativitatis Marie Virginis gloriose immediate sequens decimare tenebuntur et debebunt. Quod si factores nostri seu aliarum personarum spiritualium ante prescripta festa, videlicet: sancti Bartholomei et Nativitatis Marie ad decimacionem huiusmodi avisati venire noluerint aut neglexerint, extunc ille kmetho, aput quem decima stare debet, cum duobus scabinis civitatis, opidi aut ville mox post lapsum dictorum festorum huiusmodi decimam tam yemalium, quam annonarum fideliter decimabit et eam indemniter in horreum suum conduci procurabit.

Item testamenta per quamcunque personam spiritualem aut secularem, cuiuscunque status, gradus, condicionis aut preeminencie fuerint condita, exnunc et perpetue iuxta sacrorum sanccionem canonum debite per executores ipsorum debent demandari execucioni, absque prefati domini ducis Wladislai et officialium seu successorum suorum aresto et impedimento.

Actum et datum in opido Sachaczewo, nostre diocesis, fena secunda infra octavas Ascensionis Domini, anno eiusdem milesimo quadringentesimo quadragesimo sexto. Presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus dominis: Nicolao de Glaboczecz archidiacono, Jacobo de Vyganow canonico viccarioque et officiali, Nicolao de Raschincze decretorum doctore decano, et Johanne de Drzevycza archidiacono Varchoviensis, et Johanne de Tvardovo canonico nostre Poznaniensis [ecclesiarum].

Et in evidenciam oninium et singulorum premissorum amplioreni, nostrum et prefati capituli nostri Poznaniensis, sigilla presentibus sunt apensa. In capitulo generali pro festo beatorum Petri et Pauli apostolorum, anno Domini quo supra, videlicet: milesimo quadricentesimo [quadragesimo] sexto Poznanie celebrato. Presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus dominis: Vyschotha preposito, Mathia Dria decano, Nicolao de Glaboczecz archidiacono. Petro cantore, Nicolao custode, Slawnik cancelario, Jacobo de Prasmowo archidiacono Srzemensi, Hectore Jacobo de Grandi, Jacobo de Viganowo officiali, Clemente de Drzevycza, Jaroslao de Cankowo, Johanne de Nyewgesch, Johanne de Thardowo, Mathia de Crasznino, Miroslao de Bythin, Johanne Rakvycz, Sbyluto de Urbanowo, Johanne de Czacz, Sandivoyo, Nicolao de Nyewysz, Johanne de Popowo et Stephano de Chiby, prelatis et canonicis ecclesie nostre ad sonum campane capitulariter congregatis. Transivit per manus Slawnik cancelarii ecclesie Poznaniensis.

68

Sochaczew, 12 czerwca 1449 r. Książę mazowiecki Władysław I zaświadcza, że Gotard z Życka odstąpił Jakubowi z Kargoszyna wsie Malice, Kotorów i Konopne w ziemi bełzkiej w zamian za wieś Kargoszyn w ziemi zawkrzeńskiej z dopłatą 100 kop groszy [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o kasztelanie sochaczewskim Gotardzie z Babska i Rybna oraz sędzi sochaczewskim Grzymisławie z Mikołajewa].

Or.: nie znany; kop.: nie znana; AGAD, MK (Mazowiecka), ks. 337, k. 74v–75; druk: ZDM, cz. III, nr 822, s. 306–307.

Wladislaus etc. significamus etc. quomodo ad nostram venien[tes] presenciam strennus et nobiles Gottardus de Ziczsko ex una et Jacobus de Kargoschino ex altera partibus commutacionem bonorum hereditariorum inter eos factam corarn nobis recognoverunt ita tamen, quod prefatus Gottardus villas suas sive hereditates Malycze, Kothurowo et Konopna in terris nostris Russie situatas cum omni iure et dominio et cum eisdem iuribus, prout solus habuit, tenuit et possedit, prefato Iacobo et ipsius successoribus legittimis pro villa ipsius Kargoschino in districtu nostro Zawkrzensi sita per commutacionem dedit et resignavit, qui eciam Gottardus prefato Iacobo centum sexagenas addidit effective. Acta in Sochaczew, feria quinta in festo Corporis Christi anno Domini etc. xLix, presentibus: Gottardo castellano, Grzimkone iudice Sochac[zouiensibus], Golyasch marschalco nostro et succamerario Plocensi, Dadzbogone magistro coquine curie nostre, Iohanne de Duranowo et Iacobo notario nostro, qui presencia habuit in comissis.

69

[bez miejsca wydania] 14 czerwca 1450 r. Książę mazowiecki Władysław I potwierdza sprzedaż przez wójta Piotra wójtostwa w Starych Wiskitkach staroście sochaczewskiemu Wojciechowi z Chylina [Kolejna znana wzmianka w  źródłach pisanych o staroście sochaczewskim Wojciechu z Chylina].

Or.: nie znany; kop.: nie znana; druk: Archiwum Książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie, t. II, 1284–1506, wyd. Z.L. Radzimiński, B. Gorczak, Lwów 1888, nr CLI, s. 185–186.

Wladislaus Dei gracia dux Mazouie suo priuilegio significat, quomodo in presencia ipsius personaliter comparens nobilis Petrus, aduocatus de Stare Wiskitki recognouit, quia aduocaciam suam cum duobus mansis agrorum liberis in villa eiusdem ducis Stare Wyskitki, districtus Sochaczouiensis, cum omnibus vtilitatibus, nichil excipiendo, nobili Alberto Chilinski, capitaneo Sochaczouiensi et ipsius successoribus pro quinquaginta sexagenis mediorum grossorum vendidit perpetuo, per predictum Chilinski et eiusdem successores premissam aduocaciam tenendam, habendam, possidendam, commuttandam et vendendam, cum consensu tamen speciali prefati ducis. Nichilominus prefatus Albertas expedicionem bellicam in equo valoris quatuor marcarum cum ballista, circa currus ducales in expensis ducis seruire tenebitur. Datum die dominico ante festum sancti viti, anno Domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo.

70

13 lipca–29 września 1451 r. Zaraza pustoszy Sochaczew [Pierwsza znana wzmianka w  żródłach pisanych o zarazie pustoszącej Sochaczew].

Reg.: A. Walawander, Kronika klęsk elementarnych w Polsce i krajach sąsiednich w latach 1450–1586, „Badania Dziejów Społeczno-Gospodarczych”, 1932, nr 10, t. I, nr 881, s. 164–165; druk: MPH, t. III, s. 121.

Anno domini 1451 pestilencia in Sochaczew bene viguit et aliis eciam in partibus ita, ut una die quadraginta ponebantur in unam foveam. Cuius inicium a festo s. Margarethe stans ad festum s. Michaelis et ultra etc.

71

Rawa, 12 września 1451 r. Książę mazowiecki Władysław I nadaje swojej żonie Annie na prawie dożywocia ziemię sochaczewską i miasto Raciążek [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o kasztelanie sochaczewskim Gotardzie z Babska i Rybna, chorążym sochaczewskim Janie Jeżu z Markowa, sędzi sochaczewskim Grzymisławie z Mikołajewa, podczaszym sochaczewskim Mikołaju Plichcie ze Skotnik i podsędku sochaczewskim Florianie z Branek].

Or.: nie znany; kop.: nie znana; druk: KDKM, nr CXCVI, s. 215–216; IMT, t. I, nr 98, s. 174–176.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Wladislaus Dei gracia dux Mazovie Russieque princeps necnon terrarum Plocensis, Rawensis, Sochaczowiensis, Gostinensis, Plonensis, Zawkrzensis dominus et heres Wysznensis et Belzensis etc. Significamus tenore presencium, quibus expedit universis presentibus et futuris harum noticiam habituris, quod nos gracia Spiritus Sancti invocata, ex voluntate nostra ultronea, non compulsi nec aliquo sinistro colore seducti, sani mente et corpore existentes, ac de consensu dominorum nostrorum dignitariorum et baronum terram nostram Sochaczoviensem nostri veri ducatus, nulli penitus obnoxiam, cum civitatibus videlicet Sochaczow, Msczonow, Bolemow, Wiskythky, Byalemyasto ac villis infrascriptis videlicet Czirwonka, Czirwonanywa, Starewiskythky, Coslowycze, Jactorowo, Guszowo, Orzischewo, Kaschky, Zathor, Myednyewycze, Myednyewska Wolya, Bolemow, Bolemowska Wolya, Corabyewycze et Zukowo, dum eas redimere contigerit et quas ibidem ad presens habemus vel quocunque modo habere poterimus, preclare et illustri principi domine Anne consorti nostre carissime racione veri et iusti dotalicii alias w y a n a trium milium sexagenarum grossorum Pragensium, sexaginta grossos in quamlibet sexagenam computando, damus, deputamus, assignamus et tenore presencium inscribimus ad tempora vite sue tantum, cum omnibus et singulis dictarum civitatum et villarum iuribus, libertatibus, honoribus, dignitatibus, collacionibus bonorum, beneficiorum et dignitatum tam ecclesiasticarum quam secularium, cum omnibus eciam utilitatibus, fructibus, redditibus, proventibus, censibus, obvencionibusque universis, puta agris, pratis, campis, pascuis, silvis, gays, rubetis, virgultis, mericis, silvis, borris, mellificiis, nemoribus, venacionibus omnium ferarum tam magnarum quam parvarum, centauris seu bubulis wulgariter t h u r dumtaxat exceptis, quos pro nostris successoribus reservamus, et omnibus aucupacionibus omniu avium, piscinis, piscaturis, aquis tam magnis quam parvis, stagnis, lacubus, paludibus, rivulis, torrentibus ceterisque aquarum decursibus, molendinis factis et faciendis, et cum omnibus lucris et utilitatibus cum omnibusque baronibus, nobilibus, terrigenis, vasallis, subditis quacunque dignitate et honore prefulgentibus, serviciis et servitoribus, iudiciis terrestribus et civitatum, ac penis et mulctis exinde sequentibus, totoque et pleno iure et dominio nostro ducali, quemadmodum nos de presenti ac predecessores nostri tenuerunt et habuerunt, veluti ipse civitates et ville in latum et longum in sua divisione, graniciis, gadibus et signis sunt distincte et circumquaque limitate, per ipsam dominam Annam contoralem nostram predictas civitates et villas cum earum usibus, ut prefertur, ac mineris alias r u d i in dictis tribus milibus sexagenarum ad tempora vite possidendas, racione dotalicii sui prenotati, hoc specialiter expresso, quod dum successores nostros ad aliquam expedicionem generalem sive specialem ducatum nostrum Mazovie tangentem ire contigerit ad tuendas terras predictas, extunc volumus, quod barones, nobiles et terrigene, omnes et singuli dicte terre Sochaczoviensis cum aliis terrigenis terre nostre Mazovie cum omni bellico apparatu, bellicum opus concernente procedere tenebuntur irrecuse. Preterea ex speciali amore et gracia, quam gerimus erga ipsam dominam Annamconsortem nostram, sibi oppidum nostrum Raczansek cum villis Syasthi et Croczewo ad ipsum oppidum pertinentibus in terra nostra Plocensi et villam Regnowo in terra nostra Rawensi, cum omni iure et dominio nostro ducali, nichil pro nobis et nostris successoribus in eisdem reservando, addicimus et adiungimus per presentes per ipsam dominam Annam consortem nostram similiter ad tempora vite sue possidendam. In cuius rei testimonium sigillum nostre maiestatis presentibus est appensum, sigilloque minori cera rubea a tergo impresso. Actum et datum Rawe die dominico infra octavas Nativitatis Sancte Marie Virginis benedicte anno Domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo primo, presentibus ibidem magnificis, strenuis, generosis et nobilibus fidelibus nostris Johanne de Nyeborowo palatino Belzensi, Nicolao de Crassowo Wysznensi, Gottardo de Ribno Sochaczoviensi castellanis, Johanne de Markowo vexillifero, Grzimkone de Mykolayewo iudice, Nicolao Plichtha de Skothnyky subpincerna, Floriano de Branky subiudice Sochaczowiensibus, Golyasek de Lang marschalco, Dadzbogone de Ponyeczino vicethezaurario, Nicolao de Thokari subpincerna, Johanne de Bedlsko magistro coquine curie nostre necnon Ratiborio de Goleyewo nostro cancellario, qui presencia a nobis habuit in commissis, et aliis multis fidedignis. Scriptum per manus Jacobi de Clobukowo nostri notarii.

72

Sochaczew, 3 stycznia 1454 r. Książę mazowiecki Władysław I nadaje prawem chełmińskim i dziedzicznym poddanemu i krewnemu swojemu Mikołajowi Ziemakowi z Wronina 4 łany roli, które kiedyś miał Jakub Wożny we wsi Czerwonka pod miastem Sochaczewem.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 28, k. 65; reg.: MRPS, cz. IV, t. 3, supl., nr 876, s. 399; druk: brak.

Sochaczow, f. 5 post Circumcisionis Domini. Vladislaus I Masoviae dux Nicolao Zyemak de Wronyno, servitori et familiari suo, 4 mansos una cum excrescentiis alias clini, quos olim Iacobus Wosny habuerit, in villa Czerwonka ante civitatem Sochaczoviensem iure culmensi et haereditario donat.

73

[dotyczy] 24 marca 1461 r. Pożar niszczy Sochaczew [Pierwsza znana wzmianka w źródłach pisanych  o pożarze niszczącym Sochaczew].

Reg.: A. Walawander, Kronika klęsk elementarnych w Polsce i krajach sąsiednich w latach 1450–1586, „Badania Dziejów Społeczno-Gospodarczych”, 1932, nr 10, t. II, nr 1222, s. 265; druk: MPH, t. III, s. 121.

Anno vero domini 1461 Sochaczew opidum serenissime ducisse Anne, sibi per maritum Wladislaum Semoviti filium, ducem Plocensem donatum, in vigilia concepcionis Christi, dei ex permissione, igne est concrematum et in favillam maior pars eius est conversa.

74

1462 r. Kasztelan sochaczewski Gotard z Rybna podejrzany o otrucie książąt mazowieckich Siemowita VI i Władysława II – XV-wieczna relacja Jana Długosza.

Or.: nie znany; kop.: liczne; Joannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae. Liber duodecimus 1462–1480, opr. D. Turkowska, Cracoviae 2005, s. 27–28; Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego. Księga Dwunasta 1462–1480, Warszawa 2006, tłum. J. Mrukówna, s. 28–29; tłumaczenie tekstu na język polski na stronie.

Nondum luctus diebus super immatura spectabilis adolescentis Semoviti ducis Masovie et Plocensis morte expirantibus, residuus filius Wladislai Masovie ducis Wladislaus apud Rawam die Saturni, sexta mensis Februarii, immature decedit (Gothardus de Ribna castellanus Sochaczoviensis, nobilis de domo Wyerzbowa alias Radwan, quasi utrumque ducem, quod auferre illi villam Ribna disponebant, veneno insimulatus est sustulisse) et apud maiorem Ploczensem ecclesiam tumulatus...

75

1462 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk na prośbę arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana Odrowąża ze Sprowy zrzeka się grzywny złota składanej dotychczas książętom Mazowieckim – XV-wieczna relacja Jana Długosza.

Or.: nie znany; kop.: liczne; druk: Joannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae. Liber duodecimus 1462–1480, opr. D. Turkowska, Cracoviae 2005, s. 52; Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego. Księga Dwunasta 1462–1480, Warszawa 2006, tłum. J. Mrukówna, s. 58; tłumaczenie tekstu na język polski na stronie.

Ioanne quoque Gnesnensi archiepiscopo rogante, marcam auri, quam Gnesnenses archiepiscopi ducibus Masovie racione Loviczensis dominii solvere et aput Sochaczow reponere obligabantur, perpetuo remittit et indulget.

76

Sochaczew, 7 (8?) kwietnia 1462 r. Księżna mazowiecka Katarzyna potwierdza płockim  dominikanom uprawnienia młyńskie na rzece Brzeźnicy nadane przez jej poprzedników [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o kasztelanie sochaczewskim Gotardzie z Babska i Rybna].

Or.: nie znany; kop.: APPD w Kr., Kopiariusz klasztoru płockiego św. Dominika, s. 30–32; AGAD, MK, ks. 187, k. 180v–181v, Confirmatio privilegiorum trium: Wladislai ducis, Catherine principis et Alexandri regis; zb. dok. perg., nr 6133; reg.: AGAD, Sumariusz dominikanów, k. 139; druk: ZDiLmP, t. I, nr 177, s. 249–250.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Katherina Dei gracia princeps Mazouiae, Russiae heresque terrarum Plocensis, Wisznensis, Rawensis, Sochaczouiensis, Gostinensis, Plonensis, Zawkrzensis et Belzensis, significamus tenore praesentium quibus expedit universis praesentibus et futuris, harum noticiam habituris, quomodo ad nostram veniens praesentiam honorabilis religiosusque magister Iacobus prior monasterii et conventus S. Dominici extra muros Plocenses fratrum Praedicatorum retulit coram nobis et dominis nostris molendinum ipsorum super fluvio Brzeznicza, in finibus civitatis Plocensis iacens, fore anichilatum ex eo, quod homines sive cives ipsius civitatis nostrae Plocensis duarum platearum, videlicet Dobrinensis et Textorum ad molendum in eodem molendino ipsorum per capitaneum Plocensem et eius officiales non sunt admissi iuxta iura ipsorum fratrum, que a praedecessoribus nostris, ducibus Mazouiae obtinebant et eisdem usi sunt usque ad hanc breviter factam inhibitionem. De quibus iuribus testimonium sufficiens generosus Ninogneus de Grodzanowo castellanus Czyrnensis et Ioannes de Mischewo castellanus Raczansiensis nobis effecerunt, quod ea coram praeclaro principe domino Wladislao clare memoriae duce Mazouie, Rus­sie, germano nostro charissimo agente in humanis, legi audiverunt, quae in se clare continebant, quod cives dictarum duarum platearum, Dobrinensis videlicet et Textorum, in molendino dictoram fratrum brasea et alia frumenta cuiuslibet grani molere habent et tenentur et non alibi absque capitanei Plocensis et aliorum officialium contradictione et aresto. Quae iura, ut idem prior conventus fratrum Praedicatorum exposuit et prefati Ninogneus et Iohannes castellani confirmarunt, iura ipsa per ignem fore consumpta eo tempore, quo ecclesia S. Dominici et conventus igne fuere exusta. Nos itaque recepto dictoram dominorum sufficienti testimonio et audito de iuribus per dictos fratres habitis super eorum molendinum, habito eciam consilio et voluntate reverendi in Christo patris domini Pauli episcopi Plo­censis et dominorum tunc nobiscum existentium, ipsa iura dictis fratribus approbamus, ratificamus et confirmamus, per eos perpetuo obtinenda et habenda ipsosque fratres et conventum ipsorum in dicta iura incorporando, prout ea a nostris predecessoribus obtinebant et habebant, inhibentes capitaneo Plocensi et aliis officialibus, ne dictis iuribus fratrum predictorum praesumant contraire, sed quod homines et cives dictarum duarum platearum molere brasea et alia frumenta cuius­libet grani in molendino ipsorum cohibere non praesumant, ipsorum iuribus derogantes. Et ne in eo voluntas predecessorum nostrorum et nostra immutetur, volumus ipsa iura per nos, successoresque nostros perpetuo et inviolabiliter observari. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum in Sochacz[ow], feria quarta ante dominicam Palmarum anno Domini millesimo quadringentesimo sexagesimo secundo, presentibus ibidem prefato reverendo in Christo patre domino Paulo episcopo Plocensi nec non magnificis et generosis dominis: Prandotha de Zelaszna palatino Plocensi, Nicolao de Crassowo Wisznensi, Manczyna de Zeliechnino Rauensi, Gothardo de Ribno Sochaczouiensi, Ioanne de Cuthno Gostinensi castellanis, Zemak de Rosczischewo Plocensi, Borutha de Gilowo Gostinensi pincernis et Andrea de Borzewo capi­taneo Plonensi nostroque secretario, qui praesentia habuit in commissis et aliis multis fidedignis.

77

Sochaczew, 11 listopada 1466 r. Podskarbi Jan Wąż zapisuje 500 kop groszy na wsi Trojanów swojej żonie Małgorzacie.

Or.: nie znany; kop.: nie znana; druk: B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1858, s. 364.

Acta in Sochaczew, feria tertia in die sancti Martini confessoris, anno 1466. Vladislaus Dei gratia dux Mazoviae Rusiaeque dominus etc. etc. Significamus tenore praesentium etc. Quomodo coram nostra constitutus praesentia nobilis Joannes Wąż de Mnich vicethesaurarius curiae nostrae, nobili honestaeque dominae Margaretae filiae Leonis de Krisko legittimae consorti, quingentas sexagenas grossorum in mediis grossis in et super totali villa Trojanovo nuccupata, prope civitatem Sochaczew situm, donat, et inscribit. etc.

78

Piotrków, 22 października 1468 r. Wyrok odsądzający księcia mazowieckiego Konrada III od posiadania ziemi sochaczewskiej i przysądzający ją Królestwu Polskiemu.

Or.: AGAD, zb. dok. perg., nr 131; kop.: nie znana; druk.: KDKM, nr CCXIX, s. 243–245; IMT, t. I, nr 123, s. 237–239; reprodukcja oryginału dokumentu na s.

In nomine Domini Amen. Cum gestorum noverca obliyio cuncta sub tempore versancia temporis successu e memoria plerumque solet excutere, nisi talia stili artificio testiumque annotacione fuerint perhenniter roborata, proinde nos Stanislaus de Ostrorog pallatinus Calissiensis iudex et Groth de Ostrów succamerarius Lublinensis subiudex, ad causam infrascriptam una cum dominis prelatis, principibus et baronibus Begni Po­lonie assessoribus nostris infrascriptis iudicio ipsius Begni ordinario eiusdem more nobiscum presidentibus specialiter deputati, significamus tenore presencium quibus espedit universis presentibus et futuris, harum noticiam habituris, quomodo vertente coram nobis et ipsis dominis assessoribus nostris inter serenissimum principem et dominum dominum Kazimirum Dei gracia regem Polonie, magnum ducem Lythwanie, Russie Prnssieque dominum et heredem etc. ab una, et inter illustrem principem dominum Conradum ducem Mazovie Warschoviensem partibus ab altera, materia questionis pro et super castro, oppido ac terra Sochaczowiensi et Wyszkythky eorumve occasione, pro quibus certi hincinde termini inter partes in plerisque paralamentis Regni superiori tem­pore celebratis et usque in presentem dietam de consensu et annuencia parcium a primo termino ad secundum et usque ad tercium terminum peremptorium inclusive, iuxta cittaciones et acta cause predicte notati fuere, prorogati et inscripti, in quo denique tercio peremptorio termino et inscripto, videlicet sabbato proximo ante festum sancti Luce ewangeliste iam elapso prelibatus dominus Conradus dux Warschoviensis coram nostro iudicio personaliter constitutus, demumque iuxta disposicionem et practicam iurium Regni Polonie antedicti, per nobilem Johannem Wazyk de Wolya succamerarium Siradiensem ex decreto nostri iudicii specialiter deputatum, cum nobilibus eidem coadiunctis, primo, secundo et tercio successive et ex superhabundanti quarto ultra iuris formam vel conswetudinem vocatus et clamatus a facie eiusdem iudicii, sicut presumitur, contumaciter abijt et abscessit iurique in Regno Polonie antiquitus practicato minime satisfecit, procurator itaque prefati serenissimi domini Kazimiri regis etc. magnificus videlicet dominus Johannes de Rythwyany Regni Polonie marschalcus pleno procuracionis mandato et potestate suffultus, de quibus ex actis cause iudiciariis plene constabat, alta et intelligibili voce facta desuper solenni protestacione ex causis prescriptis et potissimum ex contumacie occasione illustris domini Conradi ducis sepedicti astitit alias stal contra ipsum dominum ducem Conradum, tercium terminum peremptorium inscriptum in eodemque tercio termino peremptorio eum iudicialiter condempnavit alias Zdal pro castro, opido ac terra Sochaczoviensi et Wyszkythky cum districtibus earundem, de quorum possessione, titulo ac dominio ipse dominus Conradus dux alias se ingessit et intromisit. Post cuius quippe tennini astiticionem iudiciariam quoque condempnacionem ad requisicionem prelibati domini Johannis marschalci, regii procuratoris, idem dominus dux Conradus per prelibatum nobilem Johannem Wazyk ex decreto iudicii nostri, associatis sibi certis nobilibus iuxta morem et conswetudinem Regni Polonie dudum tentam et servatam, ad diem octavam videlicet date presencium fuerat concitatus alias przypowyesczon. In quo quidem termino peremptorio et concitato nec per se nec per suum procuratorem ad hoc coram nobis iuxta solitum Regni legitime constitutum iuri parere curavit et obinde prelibatus dominus Johannes marschalcus, prenominati domini regis procurator, in contumaciam partis memoriale in iudicio posuit et adiudicatum dedit. Quo demum per nos de consilio, voluntate et assensu prefatorum nostrorum assessorum accepto, sentenciam desuper diffinitivam ferri pecijt et pronunciari iuxta exigenciam ac stilum iurium Regni Polonie memorati. Consideratis igitur libratisque, pensatis ac mature digestis iuribus, privilegiis, munimentis et literis coram nobis pro parte prefati serenissimi domini Kazimiri Polonie regis in iudicio originaliter productis ac omnibus et singulis circumstanciis et emergenciis cause eiusque progressu in iudicio nostro iuris ordine, per omnia rite et legitime observato, propositis et deductis, habito insuper diligenti et singulari respectu ad iurium Regni Polonie coram nobis productorum, allegatorum et probatorum, qualitatem et disposicionem, maturo quoque consilio et bona deliberacione infrascriptorum prelatorum, principum et baronum, dignitariorum ac iurisperitorum nostrorum assessorum eidem iudicio una nobiscum presidencium accedentibus, Deum et iusticiam preoculis habentes per hanc diffinitivam nostram senten­ciam, quam ferimus in his scriptis, dicimus, diffinimus, declaramus, decernimus, sentenciamus et pronunciamus prefatum dominum Conradum ducem nullum ius propinquitatis, successionis, dominii vel proprietatis in predictis castro, opido et terra Sochaczewiensi et Wyszkythky cum districtibus eorumdem necnon civitatibus, opidis, villis, nobilibus, terrigenis, vassallis, hominibus ac populis in eis consistentibus unquam habuisse neo aliquod ius sibi compecijsse in eisdem neque competere debere in futurum, ipsasque sibi abiudicandas fore et abiudicamus, perpetuum quoque silencium eidem pro dictisterris et earum occasione imponimus per presentes, easdemque castrum, oppidum et terram Sochaczeviensem et Wyszkythky cum ipsarum districtibus necnon oppidis, tenutis, curiis, villis, prediis nobilibusque, terrigenis, proceribus, vasallis, hominibus ac po­pulis ipsi serenissimo domino Kazimiro regi suisque successoribus regibus ac inclito Regno Polonie, a quo in feudum olim date fuere et concesse, adiudicandas fore et adiudicamus tenore presencium medianie. Ad quosquidem reges et Regnum Polonie deinceps pertinebunt plenarie et spectabunt prout et spectant ac pertinent pleno iure perpetuo et in ewm, per eundem dominum Kazimirum regem Polonie suosque successores reges ac Regnum Polonie cum omni iure, dominie et proprietate censibusque, proventibus, redditibus, theloneis, tributis, serviciis, laboribus, angariis, perangariis, obvencionibus, emolimentis et usibus, generaliter universis, que illic hactenus sunt vel fieri possunt in futurum, quibuscunque nominibus censeantur, et generaliter cum omni iure, dominio mero et mixto, nichil penitus excipiendo, predictum castrum, opidum ac terram Sochaczoviensem et Wyszkythky cum earum districtibus necnon opidis, villis, nobilibus, terrigenis, vasallis, hominibus ac populis cuiuscunque status aut condicionis fuerint, ita late, longe et circumferencialiter, prout ipse terre in suis limitibus, graniciebus et gadibus ab aliis terris antiquitus distincte sunt et limitate, tenendas, habendas, pacificeque et quiete possidendas perpetue et eviterne, ita ut de cetero predicte terre sint et esse debeant de mera proprietate, titulo ac dominio prefati domini Kazimiri regis suorumque successorum regum et Corone Regni Polonie, cum omnibus suis pertinenciis, appendiis et coherenciis universis quomodocumque nuncupatis temporibus perpetuis et eviternis duraturis. Harum quibus sigilla nostra sunt appensa testimonio literarum. Actum in convencione Regni generali Pyotrkowiensi et datum ibidem sabbato proximo ante festum beatorum Simonis et lude apostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo sexagesimo octavo, presentibus et assidentibus reverendissimo reverendisque in Cristo patribus necnon magnificis et generosis Johanne sancte ecclesie Gnesnensis archiepiscopo et primate, Regni Polonie cancellario, Johanne Cracoviensi, Jacobo Wladislaviensi et Andrea Poznaniensi Dei gracia episcopis, Johanne de Thanczyn castellano Cracoviensi, Luca de Gorka Poznaniensi, Johanne de Pylcza Cracoviensi, Derslao de Rythwyany Sandomiriensi, Nicolao de Brudzewo Siradiensi, Nicolao de Cuthno Lanciciensi, Nicolao de Cosczelecz Brestensi, Groth de Nowemyasto Plocensi et Rawensi pallatinis, Hincza de Ro­gów Sandomiriensi, Bartholomeo de Iwanowicze Cahssiensi, Dobrogostio de Ostrorog Gneznensi, Johanne Zaramba de Calynowa Siradiensi, Andrea de Crethcow Brestensi, Dobeslao de Bysschow Belzensi castellanis, iudicio antedicto presidentibus et aliis quam pluribus testibus ad premissa fidedignis.

79

Piotrków, 22 października 1468 r. Wyrok odsądzający księżnę mazowiecką Katarzynę od  posiadania ziemi sochaczewskiej i przysądzający ją Królestwu Polskiemu.

Or.: AGAD, zb. dok. perg., nr 128; kop.: nie znana; druk.: KDKM, nr CCXXI, s. 247–249; IMT, t. I, nr 125, s. 242–245.

In nomine Domini amen. Cum gestorum noverca oblivio cuncta sub tempore versancia temporis successu e memoria plerumque solet excutere, nisi talia stili artificio et testium annotacione fuerint perhenniter roborata, proinde nos Stanislaus de Ostrorog pallatinus Calissiensis iudex et Groth de Ostrów succamerarius Lublinensis subiudex, ad causam infrascriptam una cum prelatis principibus et baronibus Regni Polonie assessoribus nostris infrascriptis iudicio ipsius Regni ordinario eiusdem more nobiscum presidentibus specialiter deputati significamus tenore presencium quibus expedit universis presentibus et futuris harum noticiam habituris, quomodo vertente coram nobis et ipsis dominis assessoribus nostris inter serenissimum principem et dominum dominum Kazimirum Dei gracia regem Polonie magnum ducem Lythwanie Russie Prussieque dominum et heredem etc. ab una, et inter preclaram dominam Katherinam ducissam relictam olim ducis Michalusconis partibus ab altera materia questionis pro et super castro, opido et terra Sochaczoviensi ac Wyszkytky cum districtibus earundem earumve occasione pro quibus hincinde certi termini inter partes in plerisque paralainentis Regni superiori tempore celebratis et usque in presentem dietam de consensu et annuentia parcium a primo termino ad secundum et usque ad tercium terminum peremptorium inclusive, iuxta cittaciones et acta cause predicte notati fuere prorogati et inscripti. In quo denique tercio termino peremptorio et inscripto videlicet sabbato proximo ante festum sancti Luce ewangeliste iam elapso prelibata domina Katherina relicta ducissa coram iudicio nostro personaliter constituta et presencialiter tacta alias Przythknyona demumque iuxta disposicionem et practicam Regni Polonie antedicti, per nobilem Johannem Wazyk de Wola succamerarium Siradiensem ex decreto nostri iudicii specialiter deputatum, cum nobilibus eidem coadiunctis primo, secundo et tercio successive et exsuperhabundanti quarto, ultra iuris formam vel conswetudinem vocata et clamata a facie eiusdem iudicii, sicut presumitur, contumaciter abyt et abscessit, iurique in Regno Polonie antiquitus practicato minime per se aut suum procuratorem satisfecit. Procurator itaque prefati serenissimi domini Kazimiri regis Polonie magnificus videlicet dominus Johannes de Rythwiany Regni Polonie marschalcus, pleno procuracionis mandato et potestate suffultus, de quibus ex actis cause iudiciariis plene constabat, alta et intelligibili voce facta desuper solenni protestacione, in contumaciam partis memoriale in iudicio posuit et adiudicatum dedit, quo denique de consilio, voluntate et assensu prefatorum nostrorum assessorum per nos accepto, sentenciam ferri pecyt diffinitivam et pronunciari iuxta exigenciam ac stilum iurium Regni Polonie memorati. Nos itaque consideratis, pensatis libratisque ac mature digestis omnibus et singulis circumstanciis et emergenciis cause eiusque progressu in iudicio nostro iuris ordine per omnia lite et legitime observato, coram nobis propositis et deductis, habito insuper diligenti et singulari respectu ad iura, literas et munimenta ac privilegia coram nobis originaliter, nomine prefati domini Kazimiri regis et Regni Polonie per suum legitimum procuratorem prefatum dominum Johannem de Rythwiany Regni Polonie marschalcum producta, iurium quoque Regni Polonie co­ram nobis productorum, allegatorum et probatorum qualitatem et disposicionem, maturo quoque consilio et bona animi deliberacione infrascriptorum dominorum prelatorum, principum et baronum, dignitariorum ac iurisperitorum nostrorum assessorum eidem iudicio una nobiscum presidencium accedentibus, Deum et iusticiam pre oculis habentes per hanc nostram diffinitivam sentenciam, quam ferimus in his scriptis, diffinimus, declaramus, decernimus, sentenciamus et pronunciamus, prefatam dominam Katherinam relictam olim ducis Michaluschconis, nullum ius propinquitatis, successionis, dominii vel proprietatis in predictis castro, opido et terra Sochaczoviensi ac Wyskythky cum districtibus earundem necnon civitatibus, opidis, villis, nobilibus, terrigenis et vasallis, hominibus ac populis in eis consistentibus unquam habuisse nec aliquod ius sibi conpeciisse in eisdem, neąue habere debere pertinereve aut competere quomodolibet in futurum, ipsasque sibi abiudicandas fore et abiudicamus, perpetuum quoque silencium eidem pro dictis terris et earum occasione imponimus per presentes easdemque castrum, opidum et terram Sochaczowiensem ac Wyskythky cum ipsarum districtibus necnon opidis, tenutis, villis ac prediis, nobilibus, terrigenis, vasallis, hominibus ac populis ipsi serenissimo domino Kazimiro regi et suis successoribus regibus et inclito Regno Polonie, a quo in feudum olim date fuere et concesse, adiudicandas fore et adiudicamus tenore presencium mediante, ad quosquidem reges et Regnum Polonie deinceps pertinebunt plenarie et spectabunt, prout et spectant, pleno iure perpetuo et in ewm per eundem dominum Kazimirum regem, suosque successores reges et Regnum Polonie cum omni iure, dominio et proprietate, censibusque, proventibus, redditibus, theloneis, serviciis, laboribus, angariis, perangariis, obvencionibus, emolimeatis et usibus generaliter universis, que illic hactenus sunt, vel fieri possunt in futurum, quibuscunque nominibus censeantur, et generaliter cum omni iure, dominio mero et mirto, nichil penitus excipiendo, predicta castrum, opidum et terram Sochaczowiensem ac Wyszkythky cum earum districtibus necnon castris, fortaliciis, opidis, villis nobilibusque, terrigenis, vasallis, hominibus ac populis cuiuscunque status aut condicionis existant, ita late, longe et circumferencialiter, prout ipse terre in suis limitibus graniciebusque et gadibus ab aliis terris sunt limitate et disterminate, tenendas, habendas pacificeque et quiete possidendas perpetue et eviterne. Ita ut decetero predicte terre sint et esse debeant de mera pro­prietate, titulo ac dominio prefati domini Kazimiri regis suorumque successorum regum et Corone Regni Polonie cum omnibus suis pertinenciis, appendiis et coherenciis universis quomodocunque nuncupatis temporibus perpetuis et eviternis duraturis, ac prefate ducisse Katherine super terrarum, ducatuum, civitatum, oppidorum, villarum prefatarum impeticione silencium perpetuum imponendum fore deeemimus et imponimus per presentes. Harum quibus sigilla nostra sunt appensa testimonio literarum. Actum in convencione Regni generali Pyotrkowiensi et datura ibidem sabbato proximo ante festum beatorum Simonis et Iude apostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo sexagesimo octavo, presentibus et assidentibus reverendissimo reverendisque in Cristo patribus et dominis Johanne sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopo et primate Regni Polonie cancellario, Johanne Cracoviensi, Jacobo Wladislawiensi et Andrea Poznaniensi Dei gratia episcopis, necnon magnificis et generosis Johanne de Thanczin castellano Cracoviensi, Luca de Gorka Poznaniensi, Johanne de Pylcza Cracoviensi, Derslao de Rythwyany Sandomiriensi, Nicolao de Brudzewo Siradiensi, Nicolao de Cuthno Lanciciensi, Nicolao de Cosczelecz Brestensi, Groth de Nowemiasto Plocensi et Rawensi palatinis, Hincza de Rogow Sandomiriensi, Bartholomeo de Iwanowicze Calissiensi, Dobrogostio de Ostrorog Gnieznensi, Johanne Zaramba de Kalynowa Siradiensi, Andrea de Crethcow Brestensi, Dobeslao de Byschow Belzensi, castellanis et aliis quampluribus testibus ad premissa fidedignis.

80

Sochaczew, 22 czerwca 1472 r. Księżna mazowiecka Anna zatwierdza sprzedaż ziemi z ogrodem leżących pod Sochaczewem przez Mikołaja Ziemaka z Czerwonki podkomorzemu i staroście sochaczewskiemu Sławcowi z Niemygłów.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 21, k. 278; reg.: MRPS, cz. III, supl., nr 199, s. 205; druk: brak.

Sochaczow, f. 2 ante Ioannis Baptistae. Anna, Masoviae ducissa, Nicolaum Zyemak olim Wronyno, nunc vero de Czirwuka aream cum horto, ex opposito castri Sochaczoviensis sub civitate eadem iacentem, quam habuit a ducissa per commutationem pro alia area in fine pontis castri eiusdem, Slawyecz de Nyemyglowy, succamerario et capitaneo Sochaczoviensi, pro 20 marc. in ½ gr. et duobus bobus vendidisse testificatur.

81

Sochaczew, 22 czerwca 1472 r. Księżna mazowiecka Anna zatwierdza darowiznę zakupionego obszaru ziemi z ogrodem przez podkomorzego i starostę sochaczewskiego Sławca z Niemygłów na rzecz sochaczewskiego klasztoru dominikanów.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 21, k. 279; reg.: MRPS, cz. III, supl., nr 200, s. 206; druk: brak.

Sochaczow, f. 2 ante Ioannis Baptistae. Anna, Masoviae ducissa, significat, quia Slawyecz de Nyemyglowy alias de Orzysow, succamerarius et capitaneus Sochaczoviensis, aream cum horto sub castro Sochaczoviensi, a Zyemak olim de Wronino, nunc vero de Czirwonka emptam, ob remedium animae suae et remissionem peccaminum suorum conventui et domui fratum ordinis praedicatorum s. Dominici et coenobii s. Nicolai episcopi et confessoris in Sochaczow, perpetuo donat, et Martinus prior modernus cum fratribus suis se submiserunt, quod ipso Slawyecz vivente quolibet sabbato missam de Beata Virgine et post mortem eius qualibet septimana unam missam defunctorum celebrabunt perpetuis temporibus.

82

Sochaczew, 6 stycznia 1473 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk podróżując z żoną Elżbietą z Torunia do Grodna przejeżdża przez Sochaczew – XV-wieczna  relacja Jana Długosza.

Or.: nie znany; kop.: liczne; druk: Joannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae. Liber duodecimus 1462–1480, opr. D. Turkowska, Cracoviae 2005, s. 299; Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego. Księga Dwunasta 1462–1480, Warszawa 2006, tłum. J. Mrukówna, s. 314; tłumaczenie tekstu na język polski na stronie.

Sacrum Salvatoris ac Domini nostri Iesu Christi anni illius Natalicium et dies sequentes Casimirus Polonie rex aput Thorun peregit et exinde per Gostinin, Sochaczow et Warschoviam cum consorte sua Elisabeth in Grodno pro festo Purificacionis Sancte Marie Virginis perveniens, quindecim dies illic absumpsit.

83

Sochaczew, 6 stycznia 1473 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk zapisuje wojewodzie i  staroście inowrocławskiemu Janowi z Kościelca 300 grzywien na Starej Wsi.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 130; reg.: MRPS, cz. I, nr 986, s. 51; druk: brak.

Sochaczow, f. 4 Epiphaniarum. C[azimirus] rex Joanni de Cosczelecz, palatino et capitaneo Junivladislaviensi, 300 marc. super bonis Staranyesschewa inscribit.

84

Sochaczew, 21 marca 1474 r. Księżna mazowiecka Anna zezwala Stanisławowi Kołaczkowi z Kozer zbudować młyn w Jaktorowie, na rzece Kuklewce.

Or.: nie znany; kop.: nie znana; druk: Archiwum Książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie, t. II, 1284–1506, wyd. Z.L. Radzimiński, B. Gorczak, Lwów 1888, nr CLI, s. 223–224.

Anna, Dei gracia ducissa Mazouie et domina Sochaczouiensis priuilegio suo significat, quomodo ipsa cupiens bona sua ducalia temporibus suis adaugere, decreuit per prouidum Stanislaum dictum Kolaczek de Kozyry, molendinum de cruda radice in bonis suis Jactorowo, super fluuium Kuklewka fundare et con­struere; cui quidem Stanislao et successoribus eius, dictum molendinum nouum sic erectum et constructum, donauit titulo hereditario, cum tercia mensura omnium et singulorum emolumentorum cuiuslibet grani at seminis de dieto molendino, sic per ipsum constructum, proueniencium, eciam tercium denarium de folusz, si ipsum in dicto molendino construere contigerit, item vnum mansum agrorum mensure Culmensis liberum, ad dictum molendinum pertinentem, in mericis contiguis ipsi molendino et agris ville predicte Jactorowo adiacentibus, cum pratis circa dictum fluuium, inferius et superius dictum molendinum consistentibus, extirpandis, ac eciam spacium pro hortis, aqua circumdatum, alias za obryczym ab emissario, alias od v pustu de piscina, vsque ad incursum aque in fluuium. Qui Stanislaus Kolaczek, cum suis successoribus habebunt pascua communia cum hominibus ville predicte Jactorowo, sed dum contingat, quod ipsi homines ville Jactorowo sub dicto molendino seminauerint, ex tunc licitum erit ipsi Sta­nislao et successoribus eius peccora et peccudes ipsorum pascere in siluis et nemoribus eiusdem ducisse, absque aliquo impedimento et impulsacione officialium eiusdem ducisse. Ceterum pro lapidibus, ferramentis et aliis necessitatibus, ad dictum molendinum spectantibus, ipse Kolaczek vnum denarium et predicta du­cissa suique successores, duos dare tenebuntur. Aggerem vero tociens, quociens opportunum fuerit, eum tempore necessitatis et aque inundacionis sine pluuiarum, eadem ducissa tenebitur reparare, sed ipse Stanislaus Kolaczek suique successo­res tenebuntur assistere et disponere robora in aggere, siue rubeta cum homini­bus eiusdem ducisse. Insuper eadem ducissa dedit et concessit eidem Stanislao molendinatori suo et eius successoribus liberam excisionem roborum in siluis et nemoribus suis pro edificiis et pro calefaccione domus et pro molendino, vbi cmethones ville Jactorowo secant et excidunt, seccare et excidere. Licebit eciam eidem Stanislao et suis successoribus post primam emissionem dicte piscine, alias po spuszczeniu, pisces capere pro se et sua necessitate tociens, quociens opus fuerit, feriis quartis, sextis et sabbatiuis et diebus ieiunii cuiuscumque generis existant cum rete, prout poterit fluctitare, alias zabresc. Si autem ipse Stanislaus Kolaczek, aut sui successores non essent vtiles, sed damnosi et rebelles, ex tunc datis sibi et successoribus suis per eandem ducissam, vel eius successores quatuordecem sexagenis mediorum grossorum monete et numeri Cracouiensis, dic­tum molendinum cum omnibus ipsius spectanciis poterit eadem ducissa rehabere pleno iure. Preterea licitum erit ipsi Stanislao Kolaczek et eius successo­ribus dictum molendinum et terciam mensuram dictorum suorum emolumentorum et prouentuum, de dicto molendino proueniencium, secundum continenciam eiusdem donacionis ducalis vendere, donare, commutare, obligare et hoc absque damno eiusdem ducisse et ipsius successorum, prius tamen consensu et voluntate eiusdem ducisse eiusque successorum ad id requisitis. Datum in Sochaczow, feria secunda post dominicam Letare proxima, anno Domini millesimo quadringentesimo septuagesimo quarto.

85

Sochaczew, 18 grudnia 1475 r. Księżna mazowiecka Anna poświadcza sprzedaż młyna i folusza  w Sochaczewie wraz z trzecią miarą przemiału burmistrzowi Sochaczewa Janowi  Zawiejszy za 103 kopy półgroszków i 5 łokci sukna [Pierwsza znana wzmianka w  źródłach pisanych o burmistrzu sochaczewskim i sochaczewskim młynie].

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 21, k. 272v–273; reg.: MRPS, cz. III, supl., nr 204, s. 206; druk: brak.

Sochaczow, f. 2 ante Thomae. Anna, Masoviae ducissa, significat, quia Martinus et Anna, pueri olim Petri, molendinatoris Sochaczoviensis, ex una, et Ioannes Bundo cum suis filiastris Ioanne, Stanislao, natis Nicolai fabri, et Iacobus, filius Mathys, partibus ex altera, de minera Thuczny, propinqui et consanguinei olim Nicolai, molendinatoris Sochaczoviensis, molendina ipsorum molare et pannitussorium, super fluvio Brzura infra civitatem Sochaczoviensem consistentia, cum tertia mensura emolimentorum Ioanni Zawyeszych, proconsuli et civi Sochaczoviensi, de consensu ducali pro 103 sexagenis in ½ gr. et pro 5 ulnis panni, hoc est dotis alias possagv Catharinae, consortis ipsius Ioannis Zawyeszych, vendiderint.

86

2 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk przybywa do Sochaczewa – XV-wieczna relacja Jana Długosza.

Or.: nie znany; kop.: liczne; druk: Joannis Dlugossii senioris canonici Cracoviensis Opera Omnia, t. XIV, wyd. A. Przeździecki, Kraków 1873, s. 638–639; Joannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae. Liber duodecimus 1462–1480, opr. D. Turkowska, Cracoviae 2005, s. 371–372; Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego. Księga Dwunasta 1462–1480, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 2006, s. 387–388; tłumaczenie tekstu na język polski na stronie.

ANNUS DOMINI MILLESIMUS QUADRINGENTESIMUS SEPTUAGESIMUS SEXTUS

Ianussio et Boleslao Masoviae ducibus nequicquam resistentibus, Casimirus Poloniae rex castri et terrae Sochaczoviensis legittimam possessionem accipit

Natalicio Christi et diebus sequentibus Casimirus Polonie rex in Colo exactis, pro festo Purificacionis Sancte marie Virginis in Sochaczow, habens in comitiva haud contempnendas gentes (sequebantur illum enim Iacobus Gnesnensis archiepiscopus, Sbigneus Wladislavensis et Regni Polonia vicecancellarius, Andreas Posnaniensis, Andreas Warmiensis episcopi, barones quoque proceres et milites quamplures) advenit, castrum et terram Sochaczoviensem ex resignacione Anne, relicte olim Wladislai ducis Masovie, iuxta pacta et condiciones apud Colo recenter conclusas, recepturus. Quod dum duces Masovie persensissent, biduo illuc, videlicet Ianussius et Boleslaus, cum gentibus suis, anticipando adventum regium in Sochaczow, arcem quacunque arte et condicione occupaturi et regem ab ea exclusuri, cum omnes milites Sochaczovienses illis faverent et regis execrarentur principatum, perveniunt. Verum arcem a familiaribus archiepiscopi Gnesnensis Iacobi reperientes iam possessam, in oppido cum suis subsistunt. De quibus omnibus Casimirus Polonie rex cercior effectus, qui diem Purificacionis Sancte Marie Virginis apud Lowicz absumere decreverat, consurgens ex Lowicz et nocte iter agens, dum adhuc tenebre essent, in Sochaczow pervenit et re Divina apud Sochaczoviensem ecclesiam expleta, per Annam ducissam in castrum perductus est et arcis illi tociusque terre Sochaczoviensis data possessio. Apud quem in castro constitutum duces Masovie Ianussius et Boleslaus per se et consiliarios suos longo sermone agebant, supplicando, ne eorum terras naturales, successione legitima ad eos devolutas, sibi appropriare rex niteretur. Quibus rex ipse prioprio organo respondens, deduxit terras Masovie singulas et terram Sochaczoviensem, ex morte ducis Wladislai ad eum iustissime et racione feudi et racione empcionis, a vera herede Margaretha, filia Semoviti et consorte Conradi Nigri ducis Oleschnicensis facta, fuisse devolutas et duces Warschovienses nihil in eis habere iuris, tituli aut proprietatis. Quo responso audito duces prefati, Ianussius et Boleslaus, ad propria remearunt nec addiderunt ultra terram Sochaczoviensem petere. Ex eo quoque tempore cepit illam rex Polonie Casimirus et regnum pacifice, in provincie modum, possidere.

87

Sochaczew, 4 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk zapisuje chorążemu sochaczewskiemu Tomaszowi z Walewic 30 grzywien na osadzie Osmolin w ziemi gostynińskiej.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 226; reg.: MRPS, cz. I, nr 1347, s. 70; druk: brak.

Sochaczow, dominica post Purificationis V.M. C[azimirus] rex Thomae de Walewicze, vexillifero Sochaczoviensi, 30 marc. super oppido Osszmolin, terrae Gostinensis, inscribit.

88

Sochaczew, 4 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk poleca radnym w Osmolinie odebrać z rąk notariusza ziemi gostynińskiej Jakuba Paczyńskiego zarządzanie wsią  Jaszepole (?) w dystrykcie gostynińskim.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 226; reg.: MRPS, cz. I, nr 1348, s. 70; druk: brak.

Sochaczow, dominica post Purificationis V.M. C[azimirus] rex consulibus in Osszmolin sortem villae Jaszepole, districtus Gostinensis, de manibus Jacobi Paczinsky, notarii terrae Gostinensis, eximere permittit.

89

Sochaczew, 4 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk zatwierdza wszystkie  przywileje i wolności miastu Sochaczew oraz jego mieszkańcom, jakie otrzymali od  książąt mazowieckich i przenosi na prawo oraz własność Królestwa Polski.

Kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 229; reg.: MRPS, cz. I, nr 1349, s. 70.

Sochaczow, dominica post Purificationis V.M. C[azimirus] rex civitatem Sochaczoviensem et incolas eius in omnibus iuribus et libertatibus, quas a ducibus Masoviae concessas habebant, conservat et eosdem in ius, conditionem et proprietatem regni Poloniae transfert.

90

Sochaczew, 4 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk potwierdza dawne oraz  nadaje nowe prawa i przywileje dla ziemi sochaczewskiej oraz miasta Sochaczewa [Kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o rodzaju prawa miejskiego Sochaczewa, oraz kolejna znana wzmianka w źródłach pisanych o sochaczewskim chorążym Tomaszu z Walewic].

Or.: AGAD, zb. dok. perg., nr 3599; kop.: MK, ks. 122, k. 36v–39r; druk: KDKM, nr CCXXXIV, s. 266–268; IMT, t. II, nr 138, s. 24–27; tłumaczenie tekstu na język polski w: B. Kwiatkowski, Dzieje Sochaczewa, t. 2: W okresie przynależności do Księstwa Mazowieckiego 1202–1476, Sochaczew 2007, s. 147, 148, 149, 151, 153.

In nomine Domini Amen. Ne acciones humane sub tempore versantes in oblivionis abissum deducantur, regum et principum providencia statuit eas scripturarum officio et testium annotacione perpetue memorie comendare, ut non pereant sed vivaci eternitate pociantur. Et proinde nos Kazimirus Dei gracia rex Polonie nec non terrarum Cracovie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyavie, Mazovie, magnus dux Lythwanie, Russie Prussieque ac Culmensis, Elbingensis et Pomeranie dominus et heres etc. Ad perpetuam rei memoriam. Significamus tenore presencium quibus expedit universis tam presentibus quam futuris harum noticiam habituris, quod, etsi de benignitate excellencie nostre regalis universos subditos nostros favoribus, graciis, iusto presidio et libertatibus prosequi, complecti et attollere originali naturalique instinctu inclinamur, ad illorum tamen profectus, utilitates et commoda tutelamque uberius satagimus, qui erga nos et regnum nostrum fervidiori cordis feruntur affectu. Cum itaque ducatus Mazovie et signanter Sochaczoviensis deficientibus legittimis heredibus preclari olim Wladislai ducis Mazovie ad nos veluti legittimum iustum et verum regem Polonie dominumque et heredem, ac naturam, sortem corpusque Regni Polonie iuste, legittime, iudicialiter vera successione et devolucione, a quo priscis temporibus munificencia et liberalitate predecessorum nostrorum exciderat, rediit, ac barones, proceres, nobiles, cives civitatis nostre Sochaczoviensis ceterique ducatus predicti subditi nos in eorum regem, dominum et heredem concorditer susceperunt, fidelitatisque iuramentum prestiterunt; hiis et aliis pluribus evidentibus et legittimis respectibus inducti et admonitu prelatorum, baronum ceterorumque consiliariorum nostrorum consilio comunicato, ac de eorum expressa voluntate, approbacione et consensu, ducatum predictum et civitatem Sochaczoviensem prefatam Regno Polonie perpetuo reintegramus, reunimus, consolidamus, appropriamus, invisceramus et incorporamus et ad usum, participacionem omnium bonorum, iurium, libertatum ac prerogativarum, quibus civitates regni nostri prefati hactenus potite sunt, admittimus, annectimus, associamus et includimus, promittentes pro nobis, heredibus et successoribus nostris ac universo Regno Polonie, quod predictam civitatem ac illius cives et incolas universos, cuiuscunque status condicionisque existant, hactenus et in futurum commorantes in eadem et commoraturos, favore, gracia et benevolencia et affectione regia prosequemur et contra quascunque adversitates et impugnaciones quorumcunque hominum ethostium illis prestabimus, veluti fidelibus et subditis nostris, regalem assistenciam et defensam. Promittentes insuper pro nobis et heredibus, successoribus nostris, quod prefatam civitatem nostram Sochaczoviensem atque singulos cives, inhabitatores et incolas eiusdem in omnibus iuribus, libertatibus, litteris et munimentis eorum, que a principibus, regibus et dominis ducatus predicti obtinent, conservabimus, fovebimus et defendemus, nec unquam ea violabimus, prevaricabimur, aut violari seu quomodolibet prevaricari permittemus. Item civitatem predictam et eius inhabitatores et incolas universos, in ius, condicionem et proprietatem Regni Polonie translatos et reassumptos, hac eciam prosequemur prerogativa, quod ipsis et eorum cuilibet licitum erit per Regnum nostrum Polonie ac alia dominia dicioni nostre subiecta cum omnibus eorum mercanciis, mercibus, bonis et rebus, cuiuscunque generis, speciei colorisque existant, libere [proficisci] venalitatique ubique locorum exponere et ulnis mensurare, cessante quovis impedimento, arresto, turbacione, vexacione, molestia solucioneque foralium et dacie, vulgariter B u d w e g o nuncupate, prout alias alii cives, civitates regni nostri ea libertate, exempcione, consuetudine gaudent et fruuntur. Preterea promittimus pro nobis et heredibus regibus successoribus nostris, quod nullam exaccionem novam ipsi civitati Sochaczoviensi instituemus vel imponemus, nec eiusdem civitatis cives vel incolas quoscunque ad aliquas soluciones inconsuetas et specialem exaccionem, C z y s z a m vulgariter nuncupatam, stringemus, artabimus aut compellemus. Insuper eos ab angaria podwodorum eximimus, exoneramus et liberamus, nec de eis quodlibet nobis vel successoribus nostris rependere teneantur, prout alias in eorum privilegiis libertas super hoc lacius concessa exprimit et continetur. Item iura, litteras et privilegia antecessorum nostrorum Regni Polonie super libertate salis in Bochnya et in Wyeliczka iuxta eorum beneplacita, ac in Cracoviensi repositorio emendi, recipiendi et ducendi, cessante quocunque impedimento, molestia vel arresto ipsis civibus concessa sive concessas, ratificamus, approbamus ac ad eorum usum et fruicionem presentis privilegii patrocinio de favore nostro singulari admittimus. Et quia iuris ordine, unitate et conformitate civitates crescunt feliciusque suscipiunt incrementa, volumus ac presenti privilegio decernimus, quod cives, incole et inhabitatores civitatis Sochaczoviensis prefate iure Culmensi et non alio omnibus de se querulantibus iudicentur, illoque in magnis sive parvis causis gaudeant, fruantur inconcusseque, inviolabiliter et illese pociantur ac conserventur. Sed nec alicui capitaneo nostro sive eius burgrabio vel officiali cuicunque licitum erit aliquem civem, incolam et inhabitatorem civitatis prefate Sochaczoviensis de iure civili sine consulum et advocati consensu captivare vel de iure civili capere aut aliquam violenciam iuri eorum repugnantem inferre. Item consulibus civitatis prefate modernis et pro tempore existentibus admittimus, concedimus et indulgemus fraternitates quascunque mechanicas statuere, ordinare et regere, iuxta morem, consuetudinem et observanciam in eadem civitate diucius tentam et conservatam. Volumus insuper, ut quociescunque nowos consules in ipsa civitate eligere contingat, extunc communitas dicte civitatis tres probos viros capitaneo nostro offerre et presentare debent, ex quibus unum, qui magis ydoneus videbitur, capitaneus noster in magistrum civium preficere debebit. Item postquam nos aut successores nostros ad expedicionem bellicam dignitarios, nobiles et terrigenas seu communitatem Sochaczoviensis terre movere contigerit, extunc prefati cives nostri de uno curru duntaxat, necessariis et victualibus onerato, modo consueto ad huiusmodi bellicas expediciones nobis et successoribus nostris rependere sunt obligati perpetuo et in evum. Preterea quandam onerosam consuetudinem alias nupcialium depactacionem, s z w a d z e b n e vulgariter nuncupatam, et in eodem ducatu diucius tentam, de favore nostro perpetuo tollimus et abrogamus, nec ad eius solucionem per nos aut successores nostros eandem civitatem sive eiusdem incolas quoquomodo artabimus et stringemus. Item omnes et singuli predicti cives, mercatores, pannicide ceterique fori factores civitatis nostre Sochaczoviensis ad omnia quatuor fora anualia libere et secure, sine quovis arresto et impedimento in Lublin venire, forisare, emere, librare et pannos [vendere] staminibus et ballis ac alias mercancias exercere, iuxta modum et consuetudinem posicionis aliarum civitatum et signanter Sandomiriensis et Radomiensis, hoc tunc adiecto et expresso, quod pro omnibus anualibus foris, pro quolibet festo Pentecostes, ibidem in Lublin fieri consuetis, ipsi Sochaczovienses omnes pannos suos et alias mercancias, taliter ad anuale forum adductas et adducendas, ulnis emensurare, libris librare, vendere, cedereque ulnatim tantummodo durante eodem annuali foro, alias quoque, ut prefertur, mercancias exercere libere et quiete, omni difficultate semota, possunt et debebunt. Insuper omnes et singuli mercatores cum pannis et eorum marcanciis, sive pannicide predicte civitatis Sochaczoviensis, quociescunque et quandocunque aliquis ipsorum per Lublin in terras Russie, aut ubicunque iuerint, pacifice et sine omni impedimento et arresto, sine pannorum aut quarumcunque rerum in Lublin quavis deposicione, libere et quiete perpetuis temporibus ire et transire debebunt. Postremo vero, dum pontem dicte civitatis Sochaczoviensis, in fluvio Bzura situm, per tempestuosam et validam inundacionem eiusdem fluvii rumpi et destrui contigerit, quem propriis eorum impensis restaurare consueverunt, extunc pro eorum subsidio adiumento damus ipsis consulibus nostris navigium, quo per duarum septimanarum decursum post quamlibet rupturam uti libere debebunt. Quibus eciam consulibus et civibus pro construccione dicti pontis ac aliorum eciam domesticorum edificiorum robora et ligna more solito in borris nostris scindendi damus libertatem. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est subappensum testimonio literarum. Actum in castro nostro Sochaczoviensi dominico die proximo post festum Purificacionis Gloriosissime Virginis Marie anno Domini millesimo quadringentesimo septuagesimo sexto, presentibus reverendissimo ac reverendis in Christo patribus necnon magnificis, strennuis et generosis dominis Jacobo sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primate, Sbigneo Vladislaviensi et Regni Polonie vicecancellario, Andrea Poznaniensi et Andrea Varmiensi episcopis, Mathia de Bnyn Calisziensi, Nicolao de Brudzewo Siradiensi, Nicolao de Cuthno Lanciciensi, Andrea de Crethkow Vladislaviensi, Proth de Nowemiasto Rawensi, Gostinensi et Sochaczoviensi palatinis, Paulo Jaszyensky thezaurario Regni Polonie, Johanne de Opporow Brestensi, Andrea de Coszlow Gostinensi, Stanislao de Schidlowiecz Zarnoviensi castellanis, Petro Donyn de Prawkowicze succamerario Sandomiriensi et capitaneo Lanciciensi, Petro de Cureszwanky marschalco curie nostre, Thoma de Walewicze vexillifero Sochaczoviensi et aliis quamplurimis testibus ad premissa fidedignis. Datum vero per manus prefati reverendi di Christo patris domini Sbignei episcopi Vladislaviensis et Regni Polonie vicecancellarii sincere nobis dilecti.

Sbigneus de Olesthnycza episcopus [Vladislaviensis et]

Regni Polonie vicecancellarius manu propria scripsit.

91

Sochaczew, 4 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk nadaje sochaczewskim  kupcom przywileje, jakie posiadają inne miasta Królestwa, zwłaszcza Sandomierz i  Radom oraz przywilej swobodnej sprzedaży przez sukienników sochaczewskich  sukna i innych towarów na jarmarkach w Lublinie i na Rusi.

Or.: AGAD, zb. dok. perg., nr 3600; druk: KDKM, nr CCXXXV, s. 269.

Kazimirus dei gracia Rex Polonie Magnus dux Lythwanie Russie Prussieque dominus et heres etc. Significamus Tenore presencium. quibus expedit. vniuersis. Quomodo. habito singulari respectu ad Integritatem et constanciam ffamosorum Consulum et Ciuium Mercatorumque. Ciuitatis nostre Sochaczoviensis. fidelium nobis dilectorum quibus apud nos plurimummeruerunt comenda...horum itaque intuitu. volentes eos reddere consolatos et nostre Maiestati...magis affectos certa Jura et libertates eisdem alijs nostris litteris et Munimentis. concessimus et perpetuo dedimus ...quod omnes et singuli predicti Ciues Mercatores Pannicide Ceterique forifactores Ciuitatis nostre predicte Sochaczouiensis ad omnia quatuor fora annualia libere etsecure. sine quouisarresto et impedimento In lublin venire forisare emere librare et pannos vendere staminibus et ballis. ac alias Mercancias exercere Juxta modum et consuetudinem posicionis aliarum nostrarum Ciuitatum et signanter Sandomiriensis et Radomiensis Juxta que vim et continenciam literarum nostrarum ipsis desuper forisare concessarum hoc tamen adiecto et expresso. Quod pro omnibus anualibus foris pro quolibet festo Pentecostes ibidem In lublin fieri consuetis...Iidem Sochaczouienses omnes pannos suos et alias Mercancias. taliter ad annuale forum adductas vel adducendas ulnis mensurare librislibrare. vendere. Cedereque vlnatim tantummodo durante eodem foro anuali. alias quoque vt prefertur Mercancias libere et quiete exercere debebunt. atque possunt Insuper omnes et singuli Mercatores cum pannis et eorum Mercancijs siue pannicide Ciuitatis nostre Sochaczouiensis...aliquem ipsorum per lublin. ire contingant. versus et in Terras Russie et alias quascunque...pacifice sine omni arresto. aut quarumcunque rerum In lublin. deposicione. transire debebunt. I...stimonium Sigillum nostrum presentibus est subappensum. Datum In Sochaczow dominico die proximo...purificacionis gloriosissime Virginis Marie Anno domini Millesimo quadringentesimo septuagesimo sext[o].

92

Sochaczew, 6 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk potwierdza zniszczone w  pożarze przywileje wyrabiającym wełnę i tkaczom sukna miasta Sochaczewa  uzyskane od książąt mazowieckich.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 220; reg.: MRPS, cz. I, nr 1350, s. 70; druk: brak.

Sochaczow, f. 3, Dorotheae. C[azimirus] rex lanificibus et textoribus panni civitatis Sochaczoviensis privilegia a ducibus Masoviae concessa et igne combusta ratificat.

93

Sochaczew, 6 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk potwierdza przywilej  księżnej mazowieckiej Anny z 18 grudnia 1475 roku o sprzedaży młyna  sochaczewskiego z trzecią miarą zboża burmistrzowi Sochaczewa Janowi Zawiejszy.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 21, k. 273; reg.: MRPS, cz. III, supl., nr 205, s. 206; druk: brak.

Sochaczow, f. 3 Dorotheae. Casimirus IV rex ad petitiones Ioannis Zawyassich, praeconsulis Sochaczoviensis, approbat litteras Annae, relictae Vladislai, Masoviae ducis, quibus eadem ducissa forum et emptionem molendini cum tertia mensura emolimentorum, cum Martino, Anna, pueris olim Petri, molendinatoris Sochaczoviensis, ex una, et Ioanne Bundo ac nepotibus eius Ioanne et Stanislao, filiis Nicolai fabri et Iacobo, filio Mathiae, partibus ex altera, factam, concedit.

94

Sochaczew, 6 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk nadaje księżnej mazowieckiej Annie, z uwagi na zrzeczenie się przez nią grodu Sochaczew z przynależnościami oraz miasta Raciąż z podgrodziem Szyasty i wsią Kroczewo położonych w ziemi płockiej, zamki Koło, Brdów i Bolimów z okolicznymi wsiami.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 221; reg.: MRPS, cz. I, nr 1351, s. 70; druk: KDKM, nr CCXXXII, s. 263–265; IMT, t. II, nr 139, s. 28–29.

Kazimirus Dei gracia rex Polonie etc. Significamus tenore presencium quibus expedit universis presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quomodo pensatis et recensitis sincera fidei puritate et instantis benivolencie affectu preclare et illustris domine Anne ducisse Sochaczoviensis consortis olim illustris domini Wladislai ducis Mazovie, quibus maiestati nostre placuit multipliciter et meruit in cessionem et resignacionem castri Sochaczew [cum] opidis, villis, terrigenis et vasallis ad illud spectantibus necnon opido Racząsz et suburbio Szyasty ac villa Croczowo in terra nostra Plocensi sitis, que omnia in vim dotis et dotalicii ad vite sue terminum reformata habuit et inscripta, ad nos vero ex legittima devolucione nonnisi morte eius secuta tanquam ad verum heredem rite et legittime pertinebant, volentes premissorum intuitu dictam dominam ducissam favore nostro regio et munificacione prosequi ac eius integritatis merita debita gracia compensare, de nostro prelatorum et baronum Regni consilio, voluntate et assensu sibi castrum nostrum Colo cum Colo et Brdowo opidis et villis infrascriptis videlicet Cosczol cum predio Boschow ante castrum sito, Ostrow, Byalkowo, Tharnowkyerz, Mnyschek, Gosyorowo, Trzesnyewa, Wakowy, Dambrowicze, Zawady, Dzyrawa, Nagornye, Colo, Blysznawyesch, Czarze minor, Bylycze, Czolowo, Rosocha, Ruchennya, Podlyesze, Osyek, Hossowcze, Lypye Gory, Malynyecz, Bilicze maior, Dambna, villa Brdow cum omnibus et singulis castri, opidorum et villarum predictarum censibus, redditibus, proventibus, prediis, allodiis, thabernis, agris, pratis, campis, pascuis, stagnis, lacubus, piscinis, piscaturis, molendinis et emolimentis, borris, mellificiis, gais, silvis, rubetis, indaginibus, theloneis in dicto opido Colo dari solitis, stacionibus, laboribus ex antiquo solitis, daciis, granariis alias s p y, iure patronatus quorumlibet beneficiorum in dictis bonis consistencium annexo, exaccionibus civilibus villarum, tociens quociens per nos in nostris civitatibus regalibus institute fuerint et exacte, et generaliter cum omni iure et dominio nichil iuris et proprietatis pro nobis aut successoribus nostris reservando, ita longe, late et circumferencialiter, prout in suis limitibus sunt distincta, dedimus, donavimus et inscripsimus damusque, inscribimus et donamus presencium per tenorem per prefatam dominam Annam ducissam habendum, tenendum, utifruendum et pacifice et quiete possidendum ad usque vite eius tempora extrema. Insuper adycimus, quod quociens expedicio bellica per nos instituta fuerit et proclamata, licebit eidem domine Anne ducisse quatuor terrigenas in districtu Colensi possessionatos et morantes nominare et eorum nomina nobis presentare, quorum condicione pensata ab expedicione bellica eosdem absolvere pro castri predicti custodia et eiusdem domine ducisse servicio volumus dicta expedicione durante; ceterum de gracia nostra speciali dicte domine ultra bona premissa adicimus opidum Bolemow cum villis Antiqua Bolemowo, Antiqua Wyskythky, Myednyeffska Wola, Czirwona Nywa, Humyno, villa et predio Guszew cum pratis necnon dacia mellis in villis Jactorowo et Coslowicze tenute nostre in terra Sochaczoviensi sitis; item omnes prefate ducisse servitores sive commensales ea gaudebunt libertate, quod non coram alio iuri parere debent nisi in curia dicte domine ducisse; item borras et nemora et silvas ad dextram partem strate publice, que ducit de Wyskythky opido in Rawam, sitas eidem domine ducisse annectimus cum omni iure et dominio opidorum et villarum predictarum necnon iure patronatus in opido Bolemow et opido nostro Wyskythky tenute nostre, que similiter tenebit et possidebit duntaxat ad vite sue tempora; ipsa vero domina ducissa ab hac luce sublata [possessio] castri, opidorum et villarum tenute Colensis, necnon opidi Bolemow cum villis prescriptis ad nos sive successores nostros devolvetur pleno iure omnibus pecoribus et pecudibus in prediis utriusque tenute necnon equireis pro nobis remanentibus. Harum quibus nostrum prelatorumque et baronum regni nostri infrascriptorum nobiscum tunc existencium sigilla sunt subappensa testimonio literarum. Acta sunt hec in Sochaczow feria tercia in festo sancte Dorothee anno Domini millesimo quadringentesimo septuagesimo sexto, presentibus reverendissimo reverendisque in Christo patribus dominis Jacobo archiepiscopo Gnesnensi et primate, Sbigneo Wladislaviensi et Regni Polonie vicecancellario, Andrea Poznaniensi et Andrea Warmiensi episcopis, necnon magnificis, strenuis et nobilibus Mathia de Bnyn Calischiensi et capitaneo maioris Polonie, Nicolao de Cuthno Lanciciensi, Andrea de Crethkow Iuniwladislaviensi, Groth de Nowe Myasto Ravensi pallatinis, Paulo Jasyensky thezaurario regni nostri, Belzensi et Chelmensi capitaneo, Johanne de Opporow Brestensi, Nicolao de ibidem Brzesznicensi, Mathia de Sluzewo Cruswiciensi castellanis et aliis quampluribus circa premissa sincere nobis dilectis. Datum per manus prefati reverendi in Cristo patris domini Sbignei episcopi Wladislaviensis, Regni Polonie vececancellarii sincere nobis dilecti.

95

Sochaczew, 6 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk zobowiązuje się w ciągu  czterech lat wykupić z rąk Jadwigi, żony kasztelana kaliskiego Bartłomieja z  Iwanowic, miasto Mszczonów wraz ze wsią Zator i oddać w posiadanie księżnej  mazowieckiej Annie na takim samym prawie jak Bolimów.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 222; reg.: MRPS, cz. I, nr 1352, s. 70; druk: KDKM, nr CCXXXIII, s. 265–266; IMT, t. I, nr 140, s. 30–31.

Kazimirus Dei gracia rex Polonie eto. Significamus tenore [presencium] mediante quibus expedit universis, quomodo dum iampridem cum preclara et illustri principe domina Anna ducissa Sochaczoviensi occasione castri Sochaczow necnon opidorum, villarum, terrigenarum, vasallorum ad illud pertinencium composuimus, concordavimus ita videlicet, quod prefata domina ducissa memorata bona terre Sochaczoviensis, que in vim dotis et dotalicii ad usque tempora vite sue reformata habuit et inscripta, ad nos vero predicte domine ducisse morte secuta tanquam ad verum heredem et dominum pertinencia et spectancia cum omni iure et dominio nobis resignavit nosque in recompensam huiusmodi cessionis castrum nostrum Colo cum Colo et Brdow opidis ac villis ad illud pertinentibus in terris Maioris Polonie sitis necnon opidum Bolemow cum nonnullis villis ad illud per nos designatis dedimus et inscripsimus, prout in nostris litteris superius emanatis plenius est expressum, nichilominus tamen volentes ultra premissa memoratam dominam ducissam gracie nostre prosequi favoribus et liberalitate nostra regia fidei sue puritatem debite compensare, in verbo nostro regio promittimus, pollicemur et spondemus per presentes, quod a die date presencium infra quatuor annorum proxime et immediate sequencium spacium et decursum opidum nostrum Msczonow cum villa Zathor in prefata terra Sochaczoviensi situm de manibus generose Hedvigis consortis generosi Bartholomei de Ivanovicze castellani Calischiensis, que in certa peccuniarum summa tenet et possidet inscripta, liberabimus et redimemus et in possessionem prefate domine ducisse dabimus, consignabimus et redemptum trademus cum effectu, que quidem domina ducissa in subsidium et adiumentum reempcionis prefati opidi Msczo­now per nos fiende de censu annuo centum marcarum sibi per nos ad presens in zuppis Cracoviensibus debito et inscripto ad predictum tempus quatuor annorum nobis liberaliter cessit, quod opidum prefata domina ducissa ad vite sue tempora eodem modo tenebit cum eo iure, quo et Bolemow sibi a nobis inscriptum est, casu vero, quo ipsum opidum Msczonow non redimeremus, extunc ipsa domina ducissa habebit libertatem intromittendi se de villa Caschky tenute nostre in eadem terra Sochaczoviensi, quam cum omnibus suis obvencionibus usque ad exempcionem opidi Msczonow tenebit, elapsis tamen quatuor annis, in quibus, ut premittitur, dictum opidum redimere debemus, sive illud redimemus sive non, in utroque casu debebimus de centum marcis salarii annui eidem domine ducisse de zuppis, ut prescriptum est, facere respondere una cum aliis centum marcis diucius per nos eidem inscriptis, ita quod singulis Quatuor temporibus de quinquaginta marcis claritati sue respondebitur. Super quo debebimus claritati sue post quadriennium litteram prefatam renovare super dictas centum marcas. Harum quibus etc. Datum in Sochaczow feria tercia in festo sancte Dorothee virginis anno Domini millesimo quadringentesimo septuagesimo sexto.

96

Sochaczew, 7 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk nadaje Janowi Ożdze  z Ossy wieś Regnów w dystrykcie rawskim.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 220; reg.: MRPS, cz. I, nr 1353, s. 70; druk: brak.

Sochaczow, in crastino Dorotheae. C[azimirus] rex Joanni Ożga de Osse villam Regnow, districtus Ravensis, ad vitam tenendam donat.

97

Sochaczew, 7 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk zapisuje Janowi Ożdze  50 grzywien we wsi Regnów.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 220; reg.: MRPS, cz. I, nr 1354, s. 70; druk: brak.

Sochaczow, in crastino Dorotheae. C[azimirus] rex Joanni Ożga 50 marc. in villa Regnow inscribit.

98

Sochaczew, 7 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk nadaje Janowi Ożdze  nadzór nad trybunałem rawskim i zwalnia z obowiązku świadczenia powinności  wojennej.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 220; reg.: MRPS, cz. I, nr 1355, s. 70; druk: brak.

Sochaczow, in crastino Dorotheae. C[azimirus] rex Joanni Ozga expectativam super tribunatum Ravensem cum absolutione ab expeditione bellica dat.

99

Sochaczew, 7 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk zapisuje sędziemu  kaliskiemu Iwanowi z Gołuchowa 50 florenów węgierskich z poboru zbóż w okręgu sądowym lubińskim.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 220; reg.: MRPS, cz. I, nr 1356, s. 70; druk: brak.

Sochaczow, in crastino Dorotheae. C[azimirus] rex Iwan de Goluchowo, iudici Calissiensi, 50 fl. hung. super exactione frumentorum alias spy conventus Lubinensis in districtu Costensi inscribit.

100

Sochaczew, 8 lutego 1476 r. Król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk zapisuje Janowi Kurdwanowskiemu 20 kop groszy na 5 włókach we wsi Czerwona Niwa.

Or.: nie znany; kop.: AGAD, MK, ks. 12, k. 222; reg.: MRPS, cz. I, nr 1357, s. 70; druk: brak.

Sochaczow, f. 5 post Dorotheae. C.[azimirus] rex Joanni Curdwanowsky 20 sexagenas, ratione servitiorum Annae, ducissae Sochaczoviensi, exhibitorum, super 5 mansis in villa Cyrwonya Nywa, terrae Sochaczoviensis, inscribit.

c.d.n.